Babiogórski powrót do korzeni

W Beskidzie Żywieckim, w Paśmie Jałowieckim, nad Górną Zawoją (największa wieś w Polsce) trwa wypas owiec na ciekawej polanie. Na początku XIX stulecia była tu jeszcze sezonowa pasterska osada złożona z kilku szop krowiarskich i bacówki. Rozległą polanę oddzielał wtedy od pobliskiej Hali Kamińskiego i Hali Mędralowej niewielki pas lasu. Pod koniec XIX stulecia osada ta powoli zamieniła się w stałe osiedle noszące, podobnie jak ona, nazwę Barankowa. Zaczęła się ona wyludniać w latach 70. XX w. Pozostało po niej tylko parę domów, a reszta areału stała się ponownie polaną wypasową. Od 1982 r. znowu jest tu sezonowe gospodarstwo pasterskie, mające obecnie status wypasu kulturowego, nadzorowanego przez Babiogórski Park Narodowy (BgPN). Tutejsi mieszkańcy już od dawna nie hodują owiec. Te, które pasą się na Barankowej, przychodzą z podhalańskiego Ratułowa. W 2012 r. ma ich być około 300.

Na polanie stoi tradycyjny pasterski szałas. Odwiedzają go licznie wczasowicze i turyści, obserwując z zainteresowaniem pracę pasterzy. Można też tu kupić bunc i oscypki. Szałas wielokrotnie „występował” w programach telewizyjnych z udziałem miejscowych zespołów regionalnych. Hodowla i pasterstwo to przecież wizytówka podbabiogórskich wsi, dla których jeszcze do początków XX stulecia zajęcia te stanowiły podstawę bytu.

W drugiej połowie XIX wieku na północnych stokach Babiej Góry, Policy i Jałowca czynnych było jeszcze kilkanaście hal, gdzie wypasano przede wszystkim owce, a oprócz tego czynny był szereg polan, na których pasiono stada bydła, w tym wołów. Wśród owczarskich hal były między innymi: Czarna Cyrhel, Dejakowe Szczawiny, Hala Czarnego i położona poniżej Hala Żurowa (Zurowa), Markowe Rówienki, Wilcza Łapa (Policzne) w Paśmie Babiej Góry. Ponadto Broski, Hala Krupowa, Hala Kucałowa, Hala Śmietanowa, Malinowe, Syhlec w Paśmie Policy oraz Czerniawa Sucha, Hala Barankowa, Jałowiecka, Mędralowa, Kamińskiego, Trzebuńska w Paśmie Jałowieckim.

Nie istniała już w tym czasie polana Burdylów Wierch, Hala Sulowa, Hala Żarnowska (Żarnowskiego, Żarnowskie Szczawiny – w rejonie Mokrego Stawu), Kaczmarczykowe Szczawiny (w rejonie Izdebczysk), Markowe Szczawiny, Stonów, Stracona Polana na Norczaku ani wszystkie na północnych stokach Babiej Góry oraz polany na Wełczy (położone na stokach nad doliną Wełczówki) i wiele innych w Paśmie Babiej Góry, Policy i Jałowca.

Znaczne zmniejszenie ilości polan owczarskich nastąpiło w latach 20. XX wieku po przejęciu lasów w rejonie Babiej Góry przez Polską Akademię Umiejętności. Nowy właściciel wprowadził rygorystycznie przestrzegany zakaz pasienia w lesie, a szereg mniejszych polan mogło egzystować tylko dzięki takiemu procederowi. Po wspomnianej zmianie stosunków własności polany te zamieniono na łąki lub zalesiono. W 1924 r. w rejonie Babiej Góry, Policy i Jałowca pasiono jeszcze 2 500 sztuk owiec i 260 sztuk wołów.

Kolejny etap ograniczenia gospodarstw pasterskich nastąpił po utworzeniu w 1954 r. Babiogórskiego Parku Narodowego. Jako ostatnie zniknęły: zalesiona hala Śmietanowa w Paśmie Policy, objęta granicą BgPN Hala Czarnego na północnych stokach Babiej Góry oraz hale w Paśmie Jałowca: Kamińskiego, Mędralowa, Jałowiecka.