Karpackie szlaki rzeczne, czyli starymi drogami wodnymi Karpat po przygodę!

Nasz szlak ma trzy odcinki i dopiero wyprawy do wszystkich trzech dadzą nam obraz rzecznych dróg przygody w Karpatach!

1. Odcinek pierwszy – Topla

Dla polskich poszukiwaczy przygód mało znanym szlakiem wodnym jest rzeka Topla. Jest to jedna z najdziwniejszych rzek o zaskakującym korycie i przebiegu. Topla na kolejnych odcinkach jest pierwotnym górskim strumieniem, małą rzeczką otuloną bogatym w gatunki lasem łęgowym, sporą rzeką wykorzystywaną dawniej do spławiania drewna powiązanego w tratwy i wreszcie dogodnym kanałem rzecznym. Źródliska Topli znajdują się w masywie Gór Czerchowskich (Čergov) w pobliżu szczytu Minčol (1157 m n. p. m.) na wysokości niespełna 1000 m n. p. m. Od 2002 roku teren ten jest chroniony jako rezerwat Źródlisko Topli (Pramenisko Tople) o powierzchni 28, 66 ha, powołany do życia przez władze kraju preszowskiego. Topla płynie początkowo wprost na północ jako wartki strumień, aby przed miejscowością Gerlachov skręcić gwałtownie na wschód i popłynąć jako mała rzeczka do Bardejova. Po minięciu Bardejova skręca stopniowo na południe i przepływa kolejno przez: Giraltovce i Hanusovce, aby następnie skręcić lekko na wschód i przepłynąć przez Vranov nad Topl'ou w kierunku Michałowic. Na zachód od Michałowic łączy się z rzeką Ondawa (na wysokości zaledwie 100 m n. p. m.) i dalej wraz z nią, jako uregulowany kanał rzeczny, wpada po długim prostym odcinku do rzeki Bodrog. Bodrog łączy się z Cisą w węgierskim miasteczku Tokaj, a ta wpada do Dunaju. Można rzec, że deszcz z gór Čergov rozcieńcza nieco Morze Czarne... Topla należy bowiem do zlewni Morza Czarnego.

Topla ma niespełna 130 km długości i na tym odcinku, ze strumienia i rzeki górskiej, zamienia się w spokojną rzekę nizinną. Przepływa przez kilka regionów Słowacji: zaczyna od Šariša, płynie przez Horny i Dolny Zemplin, a jej woda zasila Podunajsko.

Przebycie całego biegu Topli byłoby wielką przygodą i jeżeli zaplanujemy taką marszrutę należy zrobić rekonesans w przepięknym miasteczku Bardejov. Znajduje się tam (tuż obok górnej części Rynku przy ul. Rhodyho 4, www.muzeumbardejov.sk) bardzo interesujące muzeum przyrodnicze. Warto zapoznać się z pięknie urządzoną ekspozycją: „Przyroda północno-wschodniej Słowacji oraz jej ochrona”, pokazującą miejscowe gatunki zwierząt, ale także środowiska ich życia, a w tym środowiska rzeczne. Po sporządzeniu notatek w muzeum możemy wybrać się na poszukiwanie przygód. Uwaga: od źródliska Topli (rezerwat!) do Bardejova Topla nie jest spławna i ten odcinek musimy pokonać pieszo. Dalej bywa różnie i na podróż pontonem lub kajakiem możemy liczyć znacznie dalej. Dlatego też (wizyta w muzeum przyrodniczym) proponujemy rozpoczęcie szlaku w Bardejovie i zakończenie go u ujścia Topli do Ondavy.

2. Odcinek drugi – Poprad

Poprad, podobnie jak Topla, ma zaskakujący przebieg i po wypłynięciu z południowych stoków Tatr Wysokich (powstaje z połączonych potoków Mięguszowieckiego i Krupa), obiera kierunek południowo-wschodni, a później wschodni, po czym skręca nagle na północ i przebija się przez wysokie na blisko 1000 metrów pasmo Magury, aby spłynąć do okolic Starego Sącza, gdzie łączy się z Dunajcem. Poprad jest najważniejszą rzeką Spiszu i liczy 169 km długości, z czego na odcinek słowacki przypada 107 km. Ponadto na ok. 31-szym km Poprad stanowi granicę polsko-słowacką. Przebycie całego biegu Popradu jest znakomitą okazją do zobaczenia najwyższych gór, rozległych dolin, przełomów tej rzeki i kamieńców rzecznych przy ujściu do Dunajca. Droga wzdłuż Popradu jest także obrazem bogatej historii, wpływów kulturowych, różnorodności przyrodniczej. Dla celów naszego szlaku przygody polecamy szczególnie odcinek rzeki od Starej Lubovni do Rytra.

Poprad nadaje się do spływu pontonem lub kajakiem, a na ok. 10 kilometrowym odcinku Piwniczna – Rytro działa w lecie spływ turystyczny lekkimi łodziami, zabierającymi maksymalnie 12 pasażerów plus 2 członków załogi. Specjalnie skonstruowane łodzie są długie na blisko 7 m i szerokie na ok. 2, 5 m, a specjalna konstrukcja powoduje, że nie zanurzają się zbyt głęboko (przy grubości całkowitej 0, 5 m i pełnym stanie zanurzenie nie przekracza kilkunastu centymetrów!) Ma to znaczenie podstawowe, gdyż w lecie stan wody w Popradzie jest dość mizerny. Przy wyższych stanach łodzie zapewniają bezpieczeństwo, gdyż są praktycznie niezatapialne. Przystań początkowa znajduje się w Piwnicznej przy ul. Gąsiorowskiego, a spływ kończy się w Rytrze w okolicy stadionu sportowego. Informacji udziela firma zajmująca się organizacją spływu i można swoje pytania kierować na adres mailowy: splyw@centrum.nsnet.pl.

3. Odcinek trzeci – Dunajec

Dunajec jest najważniejszą rzeką Karpat w obrębie naszej Karpackiej Mapy Przygody. Jest też rzeką bardzo długą, liczy 247 km długości. W Karpatach zasilają go dwie wspaniałe górskie rzeki: Białka i Poprad. Dunajec powstaje z połączenia dwóch górskich rzek w okolicach Nowego Targu: Białego i Czarnego Dunajca i sam zasila Wisłę w pobliżu Tarnowa.

Dla naszych przygodowych celów polecamy jeden z najpiękniejszych odcinków Dunajca i jego dramatyczny przełom przez Pieniny: Czerwony Klasztor/Sromowce do Lesnicy (łodziami flisackimi) i dalej pieszo przez Chatę Pieniny i szlakiem turystycznym niebieskim do Czerwonego Klasztoru. Spływ na tym odcinku liczy ok. 16 km długości i trwa ok. 2 godzin, w Chacie Pieniny odpoczniemy i zjemy obiad, a trasa piesza przez góry pochłonie ok. 3 godzin. Jest to jedna z najpiękniejszych i najciekawszych wycieczek, podczas której czekają nas przygody i niezapomniane wrażenia. Spływ jest oparty o starą tradycję flisacką, czyli spławiania drewna powiązanego w tratwy z gór aż do Wisły! Łodzie flisackie są związanymi ze sobą wąskimi łodziami wykonywanymi z desek i przypominają dawne tratwy wykonane z powiązanych pni drzewnych. Łodziami kieruje zazwyczaj zespół dwóch flisaków, którzy zręcznie manewrują żerdkami (nie używa się wioseł) i prowadzą łodzie od bystrza do bystrza. Dunajec na polecanym odcinku jest szybką górską rzeką i spływ dostarcza wielu emocji. Podczas spływu flisacy opowiadają legendy, pokazują interesujące miejsca i zadają interesujące zagadki. Orientacja w spływie krętą rzeką i przewidywanie manewrów flisaków to wielka przygoda. Wokół Chaty Pieniny znajdziecie urządzony teren z ciekawymi rzeźbami w drewnie, pawilonem parku narodowego (są dwa takie pawilony, jeden przy przystani flisackiej w Lesnicy, a drugi przy samej Chacie Pienińskiej – ok. 1 km dalej) oraz wypożyczalnię rowerów i parking, z którego odjeżdżają busy do m. in. Czerwonego Klasztoru. Z trasy górskiej (która zaczyna się dolinową drogą i dość stromym podejściem na Targov) w okolicach przełęczy Cerla (sedlo Cerla) zobaczymy Dunajec daleko pod nami. Idąc ponad głęboko wciętą doliną Dunajca, warto zaobserwować potoki spływające do niego stromymi kaskadami, zjawiska erozji i postarać się zrozumieć jak ważna jest leśna i łąkowa pokrywa stromych stoków.

Istnieją różne warianty tego szlaku (np. skorzystanie ze szlaku żółtego, zielonego i czerwonego w tej samej okolicy) i starczy ich na lata przygód. Przy pełnej realizacji proponowanego szlaku należy zaopatrzyć się w mapę turystyczną!

Sezon flisacki trwa od 1 kwietnia do 31 października i oferuje spływ łodziami flisackimi słowackimi i polskimi. Z głównej przystani flisackiej po stronie polskiej Dunajca w Sromowcach – Kątach znajdziecie kioski informacyjne i kasy biletowe, a oferowane spływy mają maksymalnie 18 km (do Szczawnicy) i 23 km (do Krościenka). Znacznie więcej informacji, a także filmy i zdjęcia pozwalające na poznanie charakteru spływu Dunajcem znajdziecie na stronie Polskiego Stowarzyszenia Flisaków Pienińskich lub w biurze spływu w Sromowcach Wyżnych. Gdyby jednak poszukiwacze przygód chcieli rozpocząć spływ po stronie słowackiej (co polecamy jako naszą część z wielu możliwości) wystarczy ze Sromowców przejść kładką na prawy brzeg Dunajca i poczekać chwilę na tratwy dobijające do przystani przy ujściu potoku Lipnik, tuż przy wejściu do klasztoru we wsi Czerwony Klasztor.

Dla całkowitych nowicjuszy warto dodać, że polecany przełom Dunajca oznacza przepływanie pod takimi szczytami Pienin jak Trzy Korony i Sokolica. Bez przesady można też stwierdzić, że spływ Dunajcem należy do największych atrakcji turystycznych w skali Europy.