Szlak Archeologiczny
Archeologia to pojęcie wieloznaczne, obejmujące dziedzinę nauki eksplorującą przeszłość w oparciu o obiekty materialne, a także wielopłaszczyznową naukę o człowieku. Szlak archeologiczny proponuje trasę przez wybrane miejscowości związane z tematyką badań archeologicznych bądź takie, które legitymują się odległą przeszłością odkrytą dzięki pracy archeologów. Wybór ten nie jest łatwy, gdyż w obszarze zainteresowania projektu „Karpacka Mapa Przygody” znajduje się wiele miejsc i zabytków o tak interesującym profilu. Ostatecznie jednak proponujemy tu pewien ciągły szlak podróży, który nierzadko wymagać będzie wysiłku, gdyż część wyznaczonych miejsc nie jest bynajmniej łatwa do eksploracji. Aby odwiedzić niektóre z nich (np. zameczek pieniński, Kornatkę, Naszacowice), trzeba przebyć na piechotę górską czy lesistą trasę. Inne zaś miejsca są stosunkowo proste do odwiedzenia, a w ich pobliżu można zaparkować auto (np. zamek i fortyfikacje Tarnowskiego w Rożnowie, zamek w Niedzicy).
czytaj więcej
Szlak archeologiczny prowadzi przez następujące miejsca: Tropie (kościół śś. Andrzeja Świerada i Benedykta Pustelników), Rożnów (ruiny zamku i fortyfikacje Tarnowskiego), Kurów (relikty grodziska), Marcinkowice (relikty grodziska), Chełmiec (relikty grodziska), Nowy Sącz, Podegrodzie (relikty grodzisk oraz Muzeum Lachów Sądeckich), Naszacowice (relikty grodziska), Maszkowice (relikty grodziska), Krościenko (ruiny zamku w Pieninach), Czorsztyn (ruiny zamku), Niedzica (zamek i muzeum), Jaskinia Obłazowa, Kornatka (relikty cmentarzyska słowiańskiego), Dobczyce (zamek i muzeum). Przemierzając wyznaczoną trasę, będziemy nierzadko mijać bądź przejeżdżać obok innych miejscowości, które kryją w sobie interesującą „archeologiczną” historię.
Mały słowniczek:
Artefakt – zabytek archeologiczny – wydobyty z ziemi przedmiot, który utracił swój związek ze współczesnym systemem społeczno-kulturowym.
Boratynka (boratynek) – szeląg miedziany bity za czasów króla Jana Kazimierza w latach 1659-1668 w celu podratowania skarbu Rzeczpospolitej. Popularna nazwa pochodziła od zarządcy mennicy krakowskiej Tytusa Liwiusza Boratini. Pozbawiona realnej wartości moneta przyczyniła się do pogłębienia chaosu finansowego w kraju.
Eneolit – (łac. aeneus „brązowy”, gr. líthos „kamień”) okres przejściowy między końcowym etapem neolitu a epoką brązu – wówczas weszły w użycie pierwsze wyroby z metalu, przede wszystkim z miedzi i złota.
Kultura:
łużycka – rozwijała się w środkowej i młodszej epoce brązu oraz we wczesnej epoce żelaza. Występowała głównie na ziemiach polskich i obszarach przyległych. Należy do kręgu kultur pól popielnicowych. Jest ona niejednolita, choć wszystkie jej grupy odznaczają się jednakowym modelem gospodarki i względnie zbliżonym modelem struktur osadniczych. Trwała przez blisko 1000 lat, a najbujniejszy jej rozkwit miał miejsce w tzw. okresie halsztackim (700-400 r. przed Chrystusem). Do upadku kultury łużyckiej przyczyniły się prawdopodobnie najazdy Scytów.
mierzanowicka – nazwa wywodzi się od stanowiska archeologicznego w Mierzanowicach w województwie świętokrzyskim. Ludność tej kultury należała do przykarpackiego kręgu kultur episznurowych. Jest to pierwsza kultura epoki brązu (ok. 2500-1600 lat przed Chrystusem).
Otomani (Füzesabony) – kultura epoki brązu. Rozwijała się w dorzeczu Cisy w okresie 2150-1350 lat przed Chrystusem. Stopniowo obejmowała dzisiejsze tereny zachodniej Rumunii, wschodniej Słowacji, północno-wschodnich Węgier, Zakarpacia oraz południowo-wschodniej Polski. Wyróżniała się wysokim poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego.
puchowska – kultura epoki żelaza (300 lat p.n.e.-180 r. n.e., regionalnie do IV w. n.e), związana z kulturą lateńską, której twórcami byli Celtowie. Kultura puchowska utożsamiana jest z celtyckim plemieniem Kotynów. Do znamiennych znalezisk celtyckich należy wysokiej jakości ceramika wykonana przy użyciu koła garncarskiego oraz pozostałości po piecach metalurgicznych w zachodniej Małopolsce. Do Kotliny Sądeckiej grupy kultury puchowskiej dotarły najpóźniej na początku II w. przed Chrystusem.
Machikuła – element obronny budowany w górnej części murów obronnych, rodzaj ganka zaopatrzonego w otwory strzelnicze.
Neolit – (grec. neo – „nowy”, líthos – „kamień”) młodsza epoka kamienia, w czasie której wprowadzono osiadły tryb życia, rozwijała się uprawa roślin, hodowla zwierząt i nie występująca wcześniej produkcja naczyń glinianych. Na ziemiach polskich trwał od ok. 5,5 tys. do ok. 2200/2100 lat przed Chrystusem i dzieli się go na wczesny, środkowy i późny.
Triforium – rząd trójdzielnych ślepych arkadek w kościołach romańskich i gotyckich, także trójdzielne arkadowe okno lub przezrocze. Triforia są szczególnie charakterystyczne dla sakralnej architektury z XIII w.
Wspornik – element architektoniczny podtrzymujący, zazwyczaj silnie profilowany i dekorowany.
min wysokość:
max wysokość:
