Piesza wędrówka wzdłuż granicy od Spisza do Krynicy

            Trasa szlaku

Nowy Targ lub Białka → Przełom Białki → Most na Białce → Trybsz → Pawlików Wierch → Przełęcz nad Łapszanką - kapliczka →  „grzybny las” → Kacwin → Niedzica →  Sromowce Wyżnie →  Trzy Korony → Szczawnica → Krościenko → Schronisko Orlica →  Szafranówka (742m npm) → Wysoki Wierch ( 901m npm) → Durbaszka (935m npm) →Wysokie Skałki (1050m npm) → Wąwóz Homole → Jaworki → Sucha Dolina → Piwniczna → Łomnica Zdrój→  Hala Łabowska → Runek (1082 m npm)→  Jaworzyna Krynicka (1114m npm)→ Krynica

Podział trasy na  etapy:

Etap I. „Spiskie klimaty”    

Przełom Białki -  Przełęcz nad Łapszanką – Kacwin

Nad przełomem Białki podziwiać możemy skupisko ciepłolubnej roślinności, żerujące bociany i polujące ptaki drapieżne wśród pól i lasów, a także szerokie panoramy Tatr, Gorców  i Pienin.

Przydatne strony www:

Ciepłolubne, kserotermiczne murawy naskalne: http://www.pieniny.com/pl/i122/murawy-naskalne

Noclegi w Kacwinie: http://www.kacwin.com/turystyka.php  \

             Etap II „Pieniński Raj”

Szlak wiedzie w pobliżu szczytu Trzech Koron, skąd można podziwiać jeden z  najsłynniejszych widoków przełomu Dunajca- warto tam być!

Kacwin – Niedzica – Trzy Korony – Krościenko - Szczawnica

                     Przydatne strony www:

                     Legendy pienińskie: http://www.pieniny.com/pl/i177/legendy-pieninskie

                       Trasy turystyczne: http://www.szczawnica.na-pulpit.pl/index-trasy-turystyczne.html     

             Etap III „ Piękne Pogranicze” 

Szlak prowadzi częściowo  wzdłuż granicy polsko-słowackiej z pięknymi widokami na Tatry i Pieniny a także Magurę Spiską.

Szczawnica – Schronisko „Orlica”– Szafranówka – Wysokie Skałki – Wąwóz Homole –

Jaworki –  Sucha Dolina

Przydatne strony www:

Pienińska roślinność: http://www.szczawnica.na-pulpit.pl/index-pieniny-roslinnosc.html

Gdzie można zanocować:

Noclegi w Suchej Dolinie: http://meteor.turystyka.pl/noclegi,sucha-dolina,0.html

Noclegi w Jaworkach: http://www.fajnewczasy.pl/noclegi/jaworki          

Noclegi w Szczawnicy :http://www.pieniny.com/pl/i122/murawy-naskalne

Etap IV „Karpacka Puszcza”

Szlak przebiega granią przez górskie polany  wśród pierwotnych lasów karpackich.

Sucha Dolina – Piwniczna Zdrój – Łomnica Zdrój – Hala Łabowska-Jaworzyna Krynicka

schronisko - Krynica

Przydatne strony www:

 http://www.ekrynica.com/atrakcje/jaworzyna

Szlak rozpoczyna się podziwianiem niezwykłych skał Obłazowej i Kramnicy (między które rzeka Białka kieruje z łoskotem swoje czyste wody, gdzie można zaznać kąpieli), następnie nieco w górę rzeki (drogą asfaltowa do mostu na Białce)można podziwiać najbardziej kwietne łąki Pienin Spiskich.

Z łatwością znajdziemy tu ciepłolubnego żółtego posłonka i fioletowego dzwonka skupionego (który upodobał sobie rezerwat „Przełom Białki”), krążące nad wzgórzami bociany i ptaki drapieżne.

Cały teren należy do obszaru „Natura 2000” utworzonego po wejściu Polski do Unii Europejskiej obejmującego Dolinę Białki - od granic Tatrzańskiego Parku Narodowego aż do ujścia rzeki do Zalewu Czorsztyńskiego. Obszar „Natura 2000” jest wyznaczony w całej Unii Europejskiej w celu ochrony bioróżnorodności ekosystemów (siedlisk przyrodniczych) spełniających określone warunki, z których najważniejsze to występowanie siedlisk rzadko spotykanych, zagrożonych wyginięciem, charakterystycznych dla danego obszaru, wraz ze zwierzętami i roślinami je spełniającymi⁽¹⁾. Jego zadaniem jest objęcie ochroną zagrożonych wyginięciem gatunków. System ten został ustanowiony niezależnie od innych istniejących form ochrony przyrody. Systemem „Natura 2000” objęte są również parki narodowe, parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody. Na terenie Małopolski znajduje się wiele obszarów należących do sieci obszarów „Natura 2000”, a trasa wędrówki wiedzie właśnie przez takie tereny. Ustanowienie takiego obszaru na trasie szlaku od Spisza do Krynicy świadczy o wysokiej wartości przyrodniczej i atrakcyjności trasy szlaku. Sprawia to, że turysta przemierzając szlak i obserwując otoczenie przyrodnicze,  czuje się na nim, jak w prawdziwym sanktuarium żywej przyrody. Oprócz Doliny Białki do obszarów zaklasyfikowanych do obszarów „Natura 2000” należą między innymi znajdujące się na szlaku Pieniny, Dolina Popradu oraz Pasmo Jaworzyny Krynickiej.

Rzeka Białka, ze względu na swoją czystość, jest siedliskiem pstrąga, brzanki i chronionego głowacza którego obecność w rzece informuje o jej jakości. Głowacz jest rybą denną i bardzo wrażliwą na niekorzystne warunki środowiskowe, dlatego jest gatunkiem wskaźnikowym tzn. takim, który wskazuje na własności środowiska w którym żyje (wysoka czystość wody i jej bardzo dobre natlenienie). Wzdłuż malowniczej, nieuregulowanej rzeki rozrastają się niezniszczone, naturalne zarośla wierzby siwej ponad którymi w oddali majaczą wysokie szczyty Tatr. Przełom Białki prawie cały czas ulega zmianom, typowym dla dynamicznej, naturalnej rzeki, zmieniając główne koryto, usytuowanie bystrzyn, zakoli i wysepek. W otoczeniu przełomu, wokół malowniczych wzgórz występują murawy kserotermiczne, wśród których z łatwością można zobaczyć reprezentacyjnego motyla – pazia żeglarza, a niezliczone kwiaty we wszystkich kolorach można tu obserwować przez całe lato. Ponad głowami każdy zobaczy krążące bociany białe, a czasem nawet polujące nad brzegiem bociany czarne. Jesienią można obserwować sejmiki tych ptaków na okolicznych łąkach oraz wędrówki zwierzyny płowej korytarzem ekologicznym tamtędy przebiegającym, który się jeszcze zachował między Tatrami a Gorcami. Malowniczy krajobraz jurajskich wzgórz wyrastających wśród zielonych pól, pasące się zwierzęta na rozległych łąkach wśród których uwijają się bociany oraz świergot ptaków towarzyszy w drodze do mostu na Białce.

Po przejściu mostu szlak prowadzi najpierw drogą do Trybsza oddalając się od Białki, a następnie kieruje się w prawo na południe (istniejący szlak rowerowy) łagodnie wznosząc się wśród malowniczych pól i lasów z przepiękną panoramą na południe na Tatry, a na północ na Gorce i Pieniny, do kapliczki na Przełęczy nad Łapszanką, gdzie warto odpocząć.

Stąd można się kierować lekko w dół w „grzybny las” i dalej do Kacwina (istniejącym szlakiem rowerowym) wzdłuż granicy przez piękne lasy z widokami na Magurę Spiską i Pieniny z widocznymi w oddali, bielejącymi charakterystycznymi wierzchołkami Trzech Koron. Otaczające lasy są bogate w runo leśne. Kacwin jest starą spiską miejscowością z bogatą historią i ciekawą architekturą (kościół i kapliczki). Z  Kacwina idziemy drogą do Niedzicy (zamek, muzeum) a po przejściu czerwonym szlakiem przez Dunajec - do Krościenka (po drodze - wejście na Trzy Korony).

Pieniński Park Narodowy, będący jednym z najmniejszych polskich parków Narodowych, rozpościera się wzdłuż granicy polsko – słowackiej i obejmuje najciekawszą i zarazem najbardziej wartościową część Pienińskiego Pasa Skałkowego. Znajduje się w nim niezwykłe nagromadzenie roślin i zwierząt, żyjących w odwiecznej harmonii wypracowanej przez naturę, powiązanych współzależnościami i tworzącymi niezwykły obszar pod względem przyrodniczym i dlatego zasługującymi na szczególną ochronę.

           Najwyższym szczytem są Trzy Korony (982 metrów n.p.m.) bielejące z dala swoimi wapiennymi zboczami opadającymi stromo w stronę Dunajca, który zaczyna tam swój malowniczy przełom. Pienińskie łąki są niezwykle bogate, gdyż występuje na nich około 150 gatunków roślin naczyniowych, a na terenie całego Parku można spotkać ponad 1000 gatunków tych roślin. W Pieninach istnieją dwa endemity: mniszek pieniński i pszonak pieniński. Również świat zwierząt jest bardzo bogaty. Na małym obszarze, który obejmuje teren Parku, występuje ok. 1500 gatunków motyli, podobna ilość chrząszczy (z których niektóre przywędrowały z południa Europy i tu znalazły dogodne miejsca siedliskowe). Fauna

kręgowców jest również obfita w gatunki. Występuje tu 17 gatunków ryb, 10 płazów oraz

około 180 gatunków ptaków z których najrzadsze wymieniono w tekście. Podobnie  reprezentacja ssaków jest bardzo liczna, bo liczy ponad 60 gatunków. Również świat

grzybów i porostów jest niezwykle bogaty. Stwierdzono występowanie ponad 600 gatunków grzybów i ok. 400 porostów⁽⁶⁾.

W pobliżu Trzech Koron występuje starodrzew o charakterze naturalnym tworzący niepowtarzalny klimat starodawnej puszczy. Przy odrobinie szczęścia zobaczymy na niebie pomurnika - bardzo rzadkiego ptaka występującego tylko na kilku stanowiskach w Polsce. Pieniny są także obszarem występowania wielu rzadkich gatunków nietoperzy, które oprócz jaskiń, upodobały sobie strychy starych domów i poddasza kościołów⁽¹⁾ (Szczawnica, Krościenko, Jaworki, Krynica).Na piargach spotkać można wiele  unikalnych roślin alpejskich i ciepłolubnych, takich jak oset  klapowany (bardzo rzadko występujący w Polsce), a na śródleśnych polanach i nieużytkowanych polach wiele innych niezwykłych przedstawicieli świata roślin, takich jak tawuła średnia czy szczwoligorz pochwiasty o wzniesionych baldachowatych kwiatostanach (oprócz Pienin spotykany tylko w Tatrach)⁽²⁾. W pobliżu Trzech Koron na piarżystych, kamienistych glebach rośnie również bardzo rzadki gatunek - oset klapowany będący endemitem Karpat Zachodnich⁽²⁾. Ponadto Pieniny są także ostoją rzadkich przedstawicieli fauny owadów, takich jak motyl niepylak apollo i niepylak mnemozyna, które przesiadują na kwiatach ostów w słoneczne dni.

Z Krościenka szlak prowadzi do schroniska „Orlica” a stąd szlak wiedzie wzdłuż granicy  przez Durbaszkę do Wysokich Skałek (piękna panorama Tatr). Cały czas w  wędrówce towarzyszą rozległe widoki pogranicza polsko-słowackiego. Poprzez owiane legendą o zapisanych ludzkich losach „Kamienne Księgi” docieramy do Dubantowskiej  Doliny, a stąd do bardzo ciekawego rezerwatu Wąwozu Homole, którego dnem płynie krystalicznie czysty potok Kamionka będący siedliskiem rzadkich ptaków: pliszki górskiej i pluszcza. Niezwykłe otoczenie i tajemniczość pobudza wyobraźnię.  Tereny te wiążą się z opowieścią o poszukiwaczach skarbów oraz wieloma innymi legendami dotyczącymi  wąwozu.

W okolicy wąwozu można też spotkać salamandrę plamistą. Droga prowadzi wzdłuż potoku, przenosząc się kilkakrotnie z jego jednej strony na drugą, co umożliwia podziwianie  wąwozu w całej okazałości. Trasa następnie prowadzi do Jaworek nad którymi góruje kościół i jednocześnie greko-katolicka cerkiewka będąca schronieniem znajdujących się pod ochroną gatunków nietoperzy licznie występujących w całych Pieninach. W tych okolicach mieszka skrajnie zagrożony wyginięciem motyl niepylak Apollo będący prawdziwą ozdobą i sztandarowym motylem Pienin w których żyje i rozmnaża się. Jest to, prawdopodobnie już niestety, ostatnie większe stanowisko tego motyla w Polsce (do niedawna był widziany również w Tatrach). Jego obecność jest związana z występowaniem rozchodnika karpackiego i rozchodnika olbrzymiego.

Wiele części tego szlaku warto zobaczyć również zimą⁽³⁾. Koło Jaworek, na mokrych łąkach, znajduje się stanowisko ginącego gatunku pierwiosnki omączonej⁽²⁾. Okoliczne łąki wyróżniają się występowaniem chronionych storczyków, wśród których spotkać można bardzo rzadkiego przedstawiciela rodziny Orchidaceae - dwulistnika muszego, występującego  na glebach zasadowych, ciepłych o różnej wilgotności, a który jest zagrożony wyginięciem⁽²⁾. Roślina ta, rozmnażająca się wyłącznie przy pomocy nasion, w celu zapewnienia skutecznego zapylenia, wydziela substancje zwabiające owady, których zadaniem jest przyciąganie muchówek. Kształt kwiatów również przypomina wygląd owada. W okolicy występuje też traszka karpacka będąca endemitem karpackim, której areał występowania stale się kurczy. Dalej idziemy czerwonym szlakiem wśród pól, łąk i lasów do Suchej Doliny a stąd w dół do Piwnicznej.

Z Piwnicznej Zdroju kierujemy się krótkim szlakiem do Łomnicy Zdroju i dalej na Halę Łabowską, gdzie zaczyna się (zwartym kompleksem leśnym) puszcza karpacka z lasem mieszanym jodłowo-bukowym Puszczę, rozpościerającą się zwłaszcza na północnych stokach pasma, można podziwiać po lewej stronie wzdłuż szlaku wiodącego do Krynicy⁽⁵⁾ (obszar „Natura 2000”).

Dla zapalonych eksploratorów, możliwy jest wariant dojścia na Halę Łabowską bezleśnym grzbietem ponad Łomnicą-Zdrojem na Parchowatkę i dalej przez las do schroniska (bez znaków). Droga ta prowadzi najpierw polami i łąkami w scenerii beskidzkich krajobrazów. Dzięki łagodnie nachylonemu ku południowi terenowi  można obserwować bogatą roślinność i faunę owadów uwijających się wśród ekstensywnie uprawianych lub opuszczonych pól i pastwisk przedzielonych gęsto miedzami. Następnie po przejściu niewielkiego lasu świerkowego i kilku zarastających polan, turysta znajdzie się na grzbiecie Pasma Jaworzyny, gdzie dołączyć można do szlaku.

Z góry można obserwować dziką zwierzynę (zwłaszcza poza sezonem letnim),  piętrowy układ roślinności i lasy bukowo-jodłowe o pierwotnej strukturze (kilka rezerwatów przyrody) będące pozostałością pradawnej puszczy.  Puszcza karpacka jest siedliskiem typowym dla bytowania wielu gatunków puszczańskich, takich jak: niedźwiedź, wilk, ryś, żbik,  a wśród ptaków: kruk, bocian czarny oraz puchacz. Stałym mieszkańcem puszczy karpackiej jest dzik i jeleń europejski, którego forma karpacka jest szczególnie okazała. Żeruje on rano i wieczorem, stąd w ciągu dnia można spotkać na trasie wiele jego śladów. Gromadzi się często w pobliżu zagłębień wypełnionych torfiastą darnią, gdzie tarza się w błocie. Na dzień jelenie przemieszczają się w niedostępne ostoje, których nie brakuje zwłaszcza na północnych stokach.

            Szlak prowadzi grzbietem w kierunku wschodnim (prawie równym terenem) a poszczególne szczyty tylko nieznacznie wyróżniają się z głównej grani pasma ułatwiając wędrówkę i umożliwiając obserwację z góry w kierunku północnym i południowym. Wędrówce cały czas towarzyszą lasy z rozległymi widokami na polany, które w przeszłości były wypasane, a obecnie poddane są sukcesji leśnej. Najpiękniejsze lasy w pobliżu szlaku, zbudowane ze starodrzewu jodłowo-bukowego, spotkać można w rejonie szczytu Runek, gdzie znajduje się rezerwat będący ostoją rzadkich zwierząt i roślin. Na Jaworzynie Krynickiej (ścieżka przyrodnicza) turysta żegna  się z widokami na Tatry schodząc nieopodal „Diabelskiego Kamienia” przez Krzyżową do Krynicy-Zdroju, by tam popijając wodę ze zdrojów krynickich zregenerować siły.

Przejście szlaku gwarantuje przyjemne spędzanie czasu. Wzbogaci każdego turystę w niezapomniane przeżycia oraz widoki, których gdzie indziej już nie można zobaczyć. Dzikie zwierzęta, naturalne kwietne ogrody, niezwykłe formy skalne napotykane po drodze, bogata historia i kultura pogranicza Polski i Słowacji spowodują, że trzeba tu powrócić niejeden raz. Szlak umożliwia podzielenie wycieczki na etapy z możliwością dogodnych noclegów oraz dojazdów w wielu miejscach. Można też w niektórych miejscach skorzystać z udogodnień w postaci kolejki gondolowej lub wyciągu krzesełkowego, ale odbędzie się to kosztem ominięcia ciekawych miejsc znajdujących się na trasie. Wiele części tego szlaku jest wartych zobaczenia również w warunkach zimowych⁽³⁾. Warto dać się zaskoczyć i odkryć mało znane miejsca, wzbogacić się  w niezwykłe wspomnienia i zadziwić zachowanym pięknem i ciszą mimo bliskości dużych, zurbanizowanych ośrodków i utartych szlaków.

Literatura:

1. Obszary Natura 2000 w Małopolsce, redakcja J. Perzanowska, M. Grzegorczyk, wyd. Natura 2000, Kraków 2009
2. Polska Czerwona Księga Roślin, wyd. PAN , Kraków 1993
3. Atlas szlaków zimowych małopolskich Karpat /tekst: W. Biedrzycki, P. Chlebicki, J. Kapłon, mapy: J. Korpak, T. Ślusarczyk, zdjęcia: W. Biedrzycki et al. Wyd. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, 2007
4. Polska Czerwona Księga Zwierząt, wyd. PWRiL, 1992
5. Beskid Sądecki (Pasmo Radziejowej), Pieniny, mapa turystyczna, skala 1:50000, red., opr. graf., G. Wamberski, oprac. turystyczne i kartograficzne  prace wł. Wydawnictwa,  Andrzej Matuszczyk, wyd 2, wyd. Wydawnictwo Kartograficzne Compass 2002
6. Ochrona przyrody, E. Symonides, wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2008