Karpacki szlak filmowy cz.4

W ramach Filmowego Szlaku Karpackiego zaprezentowane zostały dzieła filmowe, związane z kulturowym  i artystycznym dziedzictwem regionu, poprzez umiejscowienie akcji na terenie małopolsko – proszowskiego pogranicza. Zostały zakwalifikowane do jednej z dwóch podstawowych kategorii – film fabularny lub dokumentalny. Dla wielu wielbicieli kina odnajdywanie rzeczywistego miejsca akcji ulubionych filmów stanowi atrakcję i jest źródłem satysfakcji. Ogólnopolskim przykładem na wykorzystanie turystyki filmowej jest portal polskanafilmowo.pl.

W opracowaniu znalazły się zarówno filmy polskie jak i słowackie. Często stanowią dowód na to, jak wiele łączy oba kraje. Tak jest na przykład w przypadku legend o Janosiku, które są wspólne zarówno dla polskiego jak i słowackiego dziedzictwa. Swoje miejsce na szlaku znalazły zarówno popularne filmy, jak Tysiącletnia pszczoła Juraja Jakubisko, oraz te mało znane, ale warte obejrzenia, czego doskonałym przykładem jest piękny dokument Nataszy Ziółkowskiej – Kurczuk pod tytułem W Nowicy na końcu świata. 

Drugim elementem Filmowego Szlaku Karpackiego są sylwetki ludzi kina, którzy związanych z małopolsko – preszowskim pograniczem. To twórcy (reżyserzy, aktorzy, scenarzyści), którzy tu się urodzili, czasem tworzyli. Każdy z artystów został przypisany do miejscowości, z której pochodzi.

Ryszard Antoniszczak (właściwe nazwisko: Ryszard Antonisz) – Nowy Sącz / Polska

            Podobnie jak starszy brat, Julian Józef Antoniszczak, Ryszard Antoniszczak zajął się realizacją filmów animowanych. Wybrał jednak bardziej tradycyjne niż noncamerowa techniki. Mieszkający od 1981 roku w Szwecji artysta jest reżyserem, scenarzystą i autorem opracowania plastycznego filmów animowanych.

Urodził się 7 stycznia 1947 roku w Nowym Sączu. Studiował na Wydziale Malarstwa i Grafiki na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Studia ukończył w 1971 roku, a następnie związał się z krakowskim Studiem Filmów Animowanych.

Zadebiutował w 1974 roku zabawną opowieścią Żegnaj paro!, która została nagrodzona Brązowym Lajkonikiem na Krakowskim Festiwalu Filmowym. W dalszej twórczości widać fascynacje dorobkiem animacji rysunkowej (Miki Mój z 1975 i Fantomobil z 1976 roku). W ostatnich latach odchodzi w stronę animacji komputerowej. W Szwecji działa jako Richard Antonius.

Wybrana filmografia:

1974 Żegnaj paro! – reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne, animacja

1975 Miki Mol – reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne, animacja

1976 Fantomobil ­– reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne, animacja

1978 Sexi Lola Automatic – reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne

1996 Miki Mol i Straszne Płaszczydło – reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne

1999 Piano concerto ­– reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne, animacja, producent

Stefan Schabenbeck – Zakopane / Polska

Stefan Schabenbeck urodził się w 1940 roku z Zakopanem. Jest absolwentem Wydziału Operatorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi – dyplom uzyskał w 1967 roku. Jest reżyserem, scenarzystą i autorem zdjęć filmów animowanych.

Debiut Stefana Schabenbecka był jednym z najgłośniejszych debiutów w historii polskiej animacji. Siedmiominutowy film Wszystko jest liczbą z 1966 roku przedstawia bunt człowieka przeciwko dominacji cyfr. Tuż po premierze rozpoczął się triumfalny pochód filmu przez wiele zagranicznych festiwali. Został nagrodzony w Oberhausen, otrzymał Golden Gate Award na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Francisco i pierwszą nagrodę w kategorii filmów rysunkowych w Buenos Aires.

Każdy kolejny film Stefana Schabenbecka to kolejny sukces. Wykrzyknik z 1967 roku otrzymał Brązowego Lajkonika na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w 1968 roku. Takie samo wyróżnienie przyznane zostało rok później filmowi Schody a dwa lata potem Inwazji.

Artystyczna twórczość reżysera trwała tylko pięć lat. Później wyjechał z Polski i poświęcił się pracy pedagogicznej na uczelniach filmowych.

Wybrana filmografia:

1966 Wszystko jest liczbą – reżyseria, scenariusz, zdjęcia, animacja, opracowanie plastyczne

1967 Wykrzyknik – realizacja

1968 Schody – realizacja

1969 Wiatr – reżyseria, scenariusz, scenografia

1969 Susza – realizacja (wspólnie z Henrykiem Ryszką)

1970 Inwazja – realizacja

1971 Ślizgawka – scenariusz

Stanisław Jaskułka – Nowy Targ / Polska

            Podobno Stanisław Jaskułka na każdym kroku podkreśla, że jest góralem. Aktor urodził się 16 października 1948 roku w Nowym Targu. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, którą ukończył a 1971 roku. W tym samym roku miał miejsce jego debiut teatralny. Kolejno występował w teatrach: Bałtyckim w Koszalinie (w latach 1971-72), imienia Juliusza Osterwy w Lublinie (1972-75), Współczesnym we Wrocławiu (1975-79), imienia Stefana Jaracza w Łodzi (1979-95), Dramatycznym imienia Jerzego Szaniawskiego w Płocku (1995), Studio Teatr Test w Warszawie (1996, 1998, 2002), imienia Aleksandra Węgierki w Białymstoku (1996), oraz Sabat w Warszawie (2001).

            W kinie debiutował w 1975 roku, jednak przez wiele kolejnych lat grał głównie role epizodyczne. Popularność wśród widzów telewizyjnych przyniósł mu dopiero udział w serialu Plebania. W ostatnim czasie mogliśmy go także oglądać w Szpilkach na Giewoncie.

Wybrana filmografia (jako aktor):

1975 Kazimierz Wielki

1982 Klakier

1982 Dom (serial)

1985 Spowiedź dziecięcia wieku

1986 Ostatni dzwonek

1987 Kingsajz

1989 Żelazną ręką

1989 300 mil do nieba

1990 Ucieczka z kina Wolność

1991 Pogranicze w ogniu (serial)

1995 Kamień na kamieniu

1996 Ekstradycja 2 (serial)

1996 Autoportret z kochanką

1998 Poniedziałek

1999- 2000 Na dobre i na złe (serial)

2000 – 2001 Złotopolscy (serial)

2000 – 2010 Plebania (serial)

2010 – 2012 Szpilki na Giewoncie (serial)

2011 Sztos 2

Piotr Cyrwus – Waksmund / Polska

            Urodzony w 1961 roku w Waksmundzie (wieś w gminie Nowy Targ) Piotr Cyrwus to nie tylko osławiony Rysiek z Klanu. To przede wszystkim aktor teatralny. W 1985 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Krakowie. Aktor związany był kolejno z: Teatrem Polskim w Warszawie (w latach 1985 – 86), Teatrem imienia Stefana Jaracza w Łodzi (1986 – 89), STU w Krakowie (1989 – 92), Teatrem Starym w Krakowie (1992 – 2009). Od 2012 roku występuje w Teatrze Polskim w Warszawie. 

            Jednym z jego największych teatralnych sukcesów była nagroda otrzymana w Toruniu w 1990 roku na Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Jednego Aktora za wykonanie monodramu Zapiski oficera Armii Czerwonej.

            Na kinowym ekranie aktor debiutował w 1988 roku w filmie Pomiędzy wilki w reżyserii Juliusza Janickiego. Grał w licznych filmach i serialach telewizyjnych. Pomimo ról między innymi w  Śmierci dziecioroba Wojciecha Nowaka, Cwale Krzysztofa Zanussiego i Panu Tadeuszu Andrzeja Wajdy, wielu widzom kojarzy się tylko z Ryszardem Lubiczem z telenoweli Klan.

Wybrana filmografia (jako aktor):

1988 Pomiędzy wilki

1989 Kawalerki

1990 Śmierć dziecioroba

1991 Dzieci wojny

1993 Lista Schindlera

1994 Śmierć jak kromka chleba

1994 Miasto prywatne

1995 Cwał

1996 Ekstradycja 2 (serial)

1997 – 2012 Klan (serial)

1999 Pan Tadeusz

1999 – 2005 Historia filozofii po góralsku według ks. Józefa Tischnera (serial)

2006 Jegomość Tischner i jego filozofia po góralsku

2010 Ojciec Mateusz (serial)

Jan Wieczorkowski – Rabka / Polska

            Jan Wieczorkowski urodził się w Rabce – Zdroju 24 lutego 1972 roku. Studiował na Akademii Teatralnej imienia Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Jego kreacja dyplomowa została nagrodzoną na II Festiwalu Przedstawień Dyplomowych w Łodzi w 1997 roku. Była to tytułowa rola w sztuce Rolanda Topora Joko świętuje rocznicę.

            Przygodę z filmem Jan Wieczorkowski rozpoczął w 1996 roku. Dużą popularność przyniosła mu rola Michała Chojnickiego w Klanie, pierwszej polskiej telenoweli.

            Na swoim koncie aktor ma też kilka ciekawych ról filmowych. Wystąpił między innymi w U Pana Boga za piecem Jacka Bromskiego oraz w Siedmiu grzechach popcooltury w reżyserii Domana Nowakowskiego i Adama Bortnowskiego.

Obecnie serialowi widzowie mogą go oglądać w Czasie honoru i w Szpilkach na Giewoncie.

Wybrana filmografia (jako aktor):

1996 Szamanka

1996 Dom (serial)

1997 – 2004 Klan (serial)

1998 U Pana Boga za piecem

1998 Matki, żony i kochanki (serial)

1999 Pierwszy milion (serial)

2000 To ja, złodziej

2000 Pierwszy milion

2004 – 2005 Oficer (serial)

2004 – 2007 Fala zbrodni (serial)

2005 Siedem grzechów popcooltury

2005 Molly’s way

2007 U Pana Boga w ogródku (serial)

2007 U Pana Boga w ogródku

2007 Tajemnica Twierdzy Szyfrów

2008 – 2009 Teraz albo nigdy! (serial)

2008 – 2011 Czas honoru (serial)

2009 U Pana Boga za miedzą

2009 Nigdy nie mów nigdy

2010 Milczenie jest złotem

2012 Szpilki na Giewoncie (serial)

Bartłomiej Topa – Nowy Targ / Polska

Pomimo popularności, jaką Bartłomiej Topa zdobył dzięki wieloletniemu udziałowi w serialu Złotopolscy, szybko pozbył się zaszufladkowania jako aktor jednej roli. Urodził się 26 maja 1967 roku w Nowym Targu. W 1991 roku ukończył studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. W tym samym roku dostał wyróżnienie za role Edwarda IV i hrabiego Richmonda w przedstawieniu na podstawie sztuki Ryszard III na IX Ogólnopolskim Przedstawieniu Spektakli Dyplomowych Szkół Teatralnych w Łodzi.

Współpraca z przyjacielem ze studiów, reżyserem Wojciechem Smarzowskim, okazała się przełomowa w karierze aktora. Spotkali się przy realizacji teatru telewizji Kuracja. Bartłomiej Topa zagrał z nim główną rolę, za którą w 2002 roku otrzymał Grand Prix Krajowego Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru TV Dwa Teatry w Sopocie. Interesujące kreacje stworzył też w dwóch filmach Smarzowskiego – Weselu z 2004 roku oraz w Dom zły z 2009 roku.

Bartłomiej Topa zajmuje się również produkcją filmową. Jest współzałożycielem firmy producenckiej Film It.

Wybrana filmografia (jako aktor):

1990 Zakład

1993 Trzy kolory, Biały

1993 Pożegnanie z Marią

1994 Wrony

1998 Demony wojny według Goi

1999 – 2006 Złotopolscy (serial)

2001 Stacja

2003 Biała sukienka

2004 Wesele – też producent

2005 Magiczne drzewo (serial)

2008 Trzeci oficer (serial)

2008 Boisko bezdomnych

2009 Dom zły

2010 – 2011 Szpilki na Giewoncie

2011 Sztos 2

Maciej Dutkiewicz – Krynica / Polska

Maciej Dutkiewicz urodził się w 1958 roku w Krynicy. W 1986 roku ukończył studia na Wydziale Filmowym i Telewizyjnym Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze. Jest także absolwentem studiów podyplomowych w Toronto York University na Wydziale Filmowym i Teatralnym.

Na dużym ekranie debiutował w 1996 roku filmem Nocne Graffiti z Markiem Kondratem, Katarzyną Kowalską i Robertem Janowskim. Pomimo dość chłodnego przyjęcia przez krytyków film został nominowany do Złotych Lwów.

Zdecydowanie lepszym przyjęciem cieszył się kolejny pełnometrażowy film Macieja Dutkiewicza Fuks. Wystąpili w nim Maciej Stuhr, Agnieszka Krukówna i Janusz Gajos, który otrzymał nagrodę za drugoplanową rolę męską na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Na tym samym festiwalu nagrodę za reżyserię Fuksa otrzymał Maciej Dutkiewicz.

Maciej Dutkiewicz miał w 2000 roku wyreżyserować W pustyni i w puszczy. Ponieważ jednak zachorował w trakcie tworzenia filmu, zastąpił go Gavin Hood. Reżyser współpracował też przy realizacji kilku seriali telewizyjnych.

Wybrana filmografia:

1996 Nocne graffiti – reżyseria, scenariusz

1997 – 2010 Złotopolscy (serial) – reżyseria (wybrane odcinki)

1999 Fuks – reżyseria, scenariusz

1999 – 2000 Czułości i kłamstwa – reżyseria (wybrane odcinki)

2003 – 2005 Defekt (serial) – reżyseria, scenariusz

2008 – 2012 Ojciec Mateusz (serial) – reżyseria (wybrane odcinki)

2010 Duch w dom (serial) – reżyseria

Bartosz Konopka – Myślenice / Polska

Jest absolwentem filmoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i reżyserii na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego. Urodzony w 1972 roku w Myślenicach Bartosz Konopka jest reżyserem i scenarzystą swoich filmów. Sukcesy jakie odnosił w kraju i za granicą ulokowały go w gronie najbardziej obiecujących twórców młodego pokolenia.

W 2004 roku Bartosz Konopka nakręcił film dokumentalny Ballada o kozie, który na festiwalu Era Nowe Horyzonty w Cieszynie zdobył nagrodę w konkursie polskich filmów dokumentalnych.

W 2006 roku zrealizował Trójkę do wzięcia, doceniony miedzy innymi na festiwalu w Nowym Jorku (The New York Polish Film Festival – nagroda Ponad Granicami imienia Krzysztofa Kieślowskiego w kategorii filmu krótkiego).

W 2009 roku Bartosz Konopka nakręcił film dokumentalny Królik po berlińsku, który został nominowany do Oscara w kategorii najlepszego dokumentu krótkometrażowego. W Krakowie, na Krakowskim Festiwalu Filmowym, film otrzymał Złotego Lajkonika.

Najnowszym osiągnięciem reżysera jest zrealizowany w 2011 roku fabularny Lęk wysokości, uhonorowany na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych nagrodą za debiut reżyserki lub drugi film.

Wybrana filmografia:

2003 Niebo nad Europą – realizacja, scenariusz, montaż

2004 Ballada o kozie – reżyseria, scenariusz, współpraca montażowa

2006 Trójka do wzięcia – reżyseria, scenariusz

2009 Królik po berlińsku – reżyseria, scenariusz

2011 Lęk wysokości – reżyseria, scenariusz

Marcin Wrona – Tarnów / Polska

            Urodzony w 1973 roku w Tarnowie Marcin Wrona jest reżyserem i scenarzystą filmowym, telewizyjnym i teatralnym. W 1999 roku ukończył filmoznawstwo na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, trzy lata później reżyserię na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Na tym nie poprzestał – w 2003 roku ukończył Mistrzowską Szkołę Reżyserii Andrzeja Wajdy w Warszawie. Jest także absolwentem Binger Film Institute w Amsterdamie z 2005 roku.

            Duże uznanie zarówno w Polsce jak i za granicą zdobył swoją studencką etiudą Człowiek magnes z 2001 roku. Na TriBeCa Film Festiwal, organizowanym przez Roberta De Niro i Martina Scorsese w Nowym Jorku zwyciężył w kategorii Najlepszy Film Studencki. Otrzymał również Wyróżnienie specjalne na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Monachium.

            W 2007 roku reżyser zgłosił do polskiej edycji konkursu scenariuszowego Hartley – Merrill scenariusz Tamagotchi, którym zdobył Grand Prix. W międzynarodowym finale tego konkursu w Cannes zdobył trzecie miejsce. Na jego podstawie w 2009 roku zrealizował swój pełnometrażowy debiut pod tytułem Moja krew. W 2010 roku nakręcił Chrzest, swoją drugą pełnometrażową fabułę.

Wybrana filmografia:

2000 Wizyta (etiuda szkolna) – reżyseria, scenariusz, montaż

2001 Człowiek magnes (etiuda szkolna) – reżyseria, scenariusz, montaż

2004 Telefono (etiuda szkolna) – reżyseria, scenariusz, montaż

2009 Moja krew – reżyseria, scenariusz

2010 Chrzest – reżyseria, koproducent

Artur Więcek Baron – Limanowa / Polska

Artur Więcek jest reżyserem i scenarzystą filmów fabularnych, dokumentalnych i programów telewizyjnych. Urodził się 10 maja 1967 roku. Od wielu lat współpracuje z Witoldem Beresiem, z którym w 1997 roku założyli producencka firmę Bereś & Baron Media Productions.

W latach 1999 – 2005 Baron zrealizował serial telewizyjny Historia filozofii po góralsku według ks. Józefa Tischnera. Jego debiutem kinowym był Anioł w Krakowie, zrealizowany w 2002 roku. Kontynuacją filmu był nakręcony w 2005 roku Zakochany Anioł.

Artur Więcek Baron zajmuje się także realizacją dokumentów. W 2001 roku nakręcił Tango – Oscar dla animacji o uhonorowanym Oscarem filmie Zbigniewa Rybczyńskiego. Goralenvolk z 2004 roku opowiada o trudnej historii Podhala z czasów drugiej wojny światowej. Kolejne dokumenty to filmowe biografie: Tichner. Życie w opowieściach (2008 rok), Marek Edelman: Życie. Po prostu (2008) i Bartoszewski. Droga (2012).

Wybrana filmografia:

1999 – 2005 Historia filozofii po góralsku według ks. Józefa Tischnera – reżyseria, scenariusz, opracowanie muzyczne

2001 Tango – Oscar dla animacji – realizacja

2002 Anioł w Krakowie – reżyseria, scenariusz, producent wykonawczy

2004 Goralenvolk – reżyseria, scenariusz

2005 Zakochany Anioł – reżyseria, scenariusz, obsada aktorska

2008 Tichner. Życie w opowieściach – reżyseria, scenariusz

2008 Marek Edelman: Życie. Po prostu – reżyseria, scenariusz

2012 Bartoszewski. Droga – reżyseria, scenariusz

Waldemar Dziki – Zakopane / Polska

            Urodzony w 1956 roku w Zakopanym reżyser i producent filmowy. Od 1989 roku jest członkiem Komitetu Kinematografii. W 1980 roku ukończył studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.

            Jego pełnometrażowym debiutem fabularnym był film wojenny Kartka z podróży, zrealizowany w 1983 roku. Trzy lata później nakręcił film dla młodzieży Cudowne dziecko. Po zrealizowaniu w 1993 roku filmu Lazarus, opowiadającego historię nielegalnej adopcji dziecka przez bogate angielskie małżeństwo, zajął się głównie produkcją filmową.

            Ostatnim filmem Waldemara Dzikiego, który zrealizował jako reżyser był Pierwszy milion. Wystąpili w nim między innymi Zbigniew Zamachowski, Olaf Lubaszenko, Szymon Bobrowski, Przemysław Sadowski, Agnieszka Warchulska, Artur Żmijewski i Jan Wieczorkowski.

Za swoją twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży w 1982 roku otrzymał w Nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

Wybrana filmografia:

1983 Kartka z podróży – reżyseria, scenariusz

1986 Cudowne dziecko – reżyseria, scenariusz

1993 Lazarus – reżyseria, producent

1999 Pierwszy milion (serial) – reżyseria, scenariusz, producent

1999 Ajlawju – producent

2000 Pierwszy milion – reżyseria, scenariusz, producent

2001 W pustyni i w puszczy – producent

2001 W pustyni i w puszczy (serial) – producent

2002 Jak to się robi z dziewczynami – opieka reżyserska, producent

2005 Pitbull - producent

Urszula Grabowska – Myślenice / Polska

            Urszula Grabowska, jedna z bardziej znanych polskich aktorek młodego pochodzenia, urodziła się 27 czerwca 1976 roku w Myślenicach. Jej debiutem teatralnym była rola Wiery Aleksandrowny w spektaklu Miesiąc na wsi, wystawianym w Teatrze Bagatela w Krakowie w 1998 roku. Studia na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie skończyła dwa lata później.

            Na dużym ekranie Urszula Grabowska debiutowała w 2001 roku. Zagrała wtedy w Przedwiośniu Filipa Bajona, wcielając się w rolę Karoliny Szarłatowiczównej.  Rozpoznawalna dla widzów telewizyjnych stała się przede wszystkim dzięki serialowi Na dobre i na złe.

            Największym dotychczasowym kinowym sukcesem Urszuli Grabowskiej była tytułowa rola w filmie Feliksa Falka Joanna z 2010 roku. Zagrała w nim rolę młodej kobiety, która w czasie drugiej wojny światowej opiekuje się opuszczoną, kilkuletnią Żydówką. Za rolę Joanny Kurskiej aktorka zdobyła Orła, Polską Nagrodę Filmową w kategorii Najlepsza główna rola kobieca i nagrodę za rolę żeńską na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie.

Wybrana filmografia (jako aktorka):

2000 – 2001 Miasteczko (serial)

2001 Przedwiośnie

2002 Przedwiośnie (serial)

2003 – 2008 Glina (serial)

2004 Ono

2005 Pensjonat pod Różą (serial)

2005 – 2007 Magda M. (serial)

2006 – 2008 Na dobre i na złe

2007 – 2009 Tylko miłość (serial)

2007 Świadek koronny

2009 Miłość na wybiegu

2010 Joanna

2011 Przepis na życie (serial)

2011 Instynkt (serial)

2011 Bez tajemnic (serial)