Karpacki szlak wód termalnych

Już w czasach prehistorycznych ludzie wykorzystywali naturalne ciepłe źródła do kąpieli i ogrzewania ciała, podgrzewania i gotowania pożywienia, leczenia ran oraz odpoczynku. Masowo zaczęli z nich korzystać Etruskowie. Ujmowali oni źródła, budowali baseny wraz urządzeniami służącymi do rekreacji i wypoczynku. Na dużą skalę wody termalne wykorzystywano w starożytnym Rzymie.

Wody termalne, zwane również geotermalnymi, są podziemnymi wodami mineralnymi lub zwykłymi o temperaturze co najmniej 20oC na wypływie ze źródeł naturalnych lub odwiertów. W Polsce najkorzystniejsze warunki do eksploatacji wód termalnych istnieją w obrębie tzw. niecki podhalańskiej. Decydują o tym warunki geologiczne, wysoka temperatura (sięgająca 90oC) na wypływie, niska mineralizacja, wysoka wydajność oraz dobra odnawialność złoża i łatwa dostępność terenu.

Historia geotermii pod Tatrami rozpoczyna się w 1844 roku, kiedy to Ludwik Zejszner odkrył na Jaszczurówce w Zakopanem źródło o temperaturze 20,4°C. W 1958 roku również w Jaszczurówce metodą udarową odwiercono otwór w którym na głębokości 20 m stwierdzono podwyższoną temperaturę wody tj. 22,7°C. W 1963 roku wody termalne o temperaturze 37°C uzyskano po raz pierwszy z otworu wiertniczego wykonanego na Antałówce w Zakopanem. Obecnie na terenie niecki podhalańskiej czynnych jest 14 otworów z wodami termalnymi w: Zakopanem, Bańskiej Niżnej, Małym Cichym, Białym Dunajcu, Poroninie, Witowie, Bukowinie Tatrzańskiej, Białce Tatrzańskiej oraz w okolicy Furmanowa i w Dolinie Chochołowskiej.

Eksploatowane wody termalne były początkowo wykorzystywane w basenach kąpielowych. Ogromne znaczenie dla rozwoju geotermii miało wykonanie w 1981 roku głębokiego otworu Bańska IG 1, który stał się podstawą do uruchomienia pierwszego w Polsce zakładu geotermalnego.

Otwory produkcyjne posiadają sumaryczną wydajność na poziomie 670 m3/h, temperatura wód na wypływie osiąga temperaturę 86°C, a ciśnienie na głowicy ma wartość 2,7MPa, mineralizacja wód nie przekracza 3 g/dm3.Wody ujmowane otworem Bańka PGP-1 i Bańska IG-1 są wodami siarczanowo-chlorkowo-sodowo-wapniowymi. Wody termalne wydobywane są na powierzchnię bez użycia pomp i następnie kierowane na wymienniki płytowe o łącznej mocy 35MW. Na wymiennikach tych woda termalna oddaje ciepło wodzie sieciowej, która znajduje się w niezależnym obiegu. Ogrzana woda obiegowa jest transportowana rurociągiem przesyłowym i poprzez sieć dystrybucyjną zaopatruje Zakopane, Biały Dunajec i Bańską Niżną. Schłodzona woda termalna wędruje rurociągiem do stacji pomp gdzie następnie jest zatłaczana do horyzontu wodonośnego.

Wody termalne z powodzeniem wykorzystuje się w ciepłownictwie oraz w balneologii i rekreacji. Warunki krążenia oraz litologia środowiska skalnego wpływają na właściwości wody termalnej. Wody opadowe infiltrujące w skały masywu tatrzańskiego migrują z prędkością od kilku do kilkunastu metrów rocznie ku północy, zgodnie z kierunkiem zapadania warstw wodonośnych. Takie prędkości przepływu wód pod­ziem­nych skutkują różnicowaniem czasów kontaktów wody ze skałą, czego odbiciem jest zróżnicowana zawartość minerałów w wodach termalnych.

W ostatnich latach na terenie Podhala nastąpił gwałtowny rozwój Aquaparków i basenów termalnych. Do dyspozycji mieszkańców i gości Podhala oddano Aquapark w Zakopanem, Termy Podhalańskie w Szaflarach oraz Termę Bukowina w Bukowinie Tatrzańskiej, a także ośrodki basenów termalnych na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem i Terma Bania w Białce Tatrzańskiej. Wszystkie obiekty oferują ogrzewaną geotermalnie wodę o właściwościach leczniczych oraz liczne atrakcje zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych. Stanowią one uzupełnienie oferty turystycznej i doskonałą alternatywę dla górskich wycieczek i są niezastąpione w czasie deszczowej pogody.