Sejsmiczność rejonu karpacko-podhalańskiego – obserwatorium sejsmologiczne w Niedzicy

Trzęsienia ziemi związane są przeważnie z granicami płyt tektonicznych. Najsilniejsze trzęsienia występują w strefach subdukcji – przykładem może być słynny pacyficzny Pierścień Ognia. Oczywiście Polskim trzęsieniom ziemi, daleko do tych, jakie nawiedziły Japonie czy inne obszary Pacyfiku. Nie mniej jednak, też możemy „poszczyć się posiadaniem” własnej aktywności sejsmicznej.

W Polsce i na Słowacji naturalne trzęsienia ziemi występują między innymi w rejonie Podhala, Karpat Fliszowych oraz Pienin. Są one związane z trwającymi ruchami tektonicznymi orogenezy alpejskiej. Informacje o wstrząsach sejsmicznych w Polsce przekazuje nam już kronika Jana Długosza, jednak na jej podstawie trudno ustalić epicentrum wstrząsu. Również w późniejszych okresach pojawiają się wzmianki o silnych trzęsieniach. Niektóre z nich doprowadziły nawet do poważnych uszkodzeń. Trzęsienie, którego epicentrum zlokalizowane było na Słowacji, doprowadziło do zawalenia się dachu kościoła św. Katarzyny w Krakowie. W związku z trzęsieniami, niektóre kamienice Krakowa (np. kamienica Szara) ma specjalnie zaprojektowane, grube i pochyłe mury.

Obecnie każde, nawet niewyczuwalne dla człowieka drgania ziemi są monitorowane przez stacje sejsmologiczne rozmieszczone na terenie Polski. Na podstawie różnicy w czasie dojść kolejnych impulsów fal sejsmicznych do poszczególnych stacji, określa się położenie hipo- i epicentrum* oraz inne parametry opisujące wstrząs, jak na przykład magnitudę. Jedną z takich stacji monitorujących możemy odwiedzić na zamku w Niedzicy. Urządzeniem rejestrującym fale sejsmiczne jest sejsmograf. Warto zaznaczyć, że wyróżnia się dwa podstawowe typy fal sejsmicznych: falę P (od łac. primae) i fale S (od łac. secondae). Fala P porusza się szybciej niż S i charakteryzuje się tym, że cząstki drgają równolegle do kierunku rozchodzenia się fali. Przenikają one przez ciała stałe, ciecze i gazy. W przypadku fali S, cząsteczki drgają prostopadle do kierunku rozchodzenia się fali. Jest ona znacznie wolniejsza, w związku z tym dochodzi do sejsmografu jako druga i jest wytłumiana przez ciecze i gazy. Na podstawie przebiegu fal P i S geofizycy rozpoznają głęboką budowę Ziemi (np. wyznaczają granice pomiędzy płaszczem a jądrem, oraz określają przybliżony skład chemiczny).