ZAMEK W MUSZYNIE
Ruiny zamku położone są na urwistej krawędzi górskiego grzbietu o wysokości 527 m n.p.m. nad Doliną Popradu. Wzgórze zwane Basztą oblane jest z jednej strony przez rzekę Muszynkę, z drugiej Szczawnik, a od południa rzekę Poprad, w której wspomniane rzeki mają ujście. W Muszynie zachowały się ruiny czworobocznej baszty i kamiennych murów obronnych. Miejscowe władze, pod okiem konserwatorów zabytków, zabezpieczyły pozostałości zamku.
Zamek powstał w tym miejscu, aby strzec południowej rubieży Polski. Dolina Popradu bowiem od wczesnego średniowiecza wyznacza granicę pomiędzy Polską a Węgrami. Według tradycji zamek został wybudowany w 1301 r. z fundacji królewskiej. Jednak inne materiały mówią, iż najpierw stało tam zamczysko średniowieczne, które zostało zburzone w roku 1474 przez króla węgierskiego Macieja Korwina i na tym miejscu powstało obecne.
Dobra muszyńskie wraz z zamkiem zostały nadane biskupowi krakowskiemu Janowi Muskacie. Za czasów Władysława Łokietka własności te wróciły do dóbr koronnych, by ponownie za czasów Władysława Jagiełły stać się dobrami biskupów krakowskich. I taki stan mamy aż do roku 1783, czyli do tzw. kasacji józefińskiej. Przez długi czas zamek stanowił siedzibę starostów Państwa Muszyńskiego. Była to jednostka dość samodzielna, posiadająca władzę administracyjną, sądowniczą, wojskową. Na zamku przebywali starostwie, podlegający władzy biskupiej w Krakowie
Sam zamek został opuszczony w XVIII w. i od tego czasu popadał w ruinę.
Ciekawostki:
W piwnicach muszyńskiego zamku przechowywane były pewnie przednie węgierskie wina gromadzone tam przez starostę Stanisława Kępińskiego w XVI w., skoro stał się on bohaterem fraszki jednego z największych polskich poetów – Jana Kochanowskiego.
Do starosty muszyńskiego
O starosta na Muszynie,
Ty się znasz dobrze na winie;
Znasz i masz, bo tylko z góry
Spuściwszy wóz, aliż Uhry,
Okaż swój smak staradawny,
Starosto muszyński sławny,
A niech go ja też skosztuję,
Boć i ja smak w beczce czuję!
A nie żal mi, żem poetą;
Jest coś umieć alfę z betą.
Tym ludziom ty, Stanisławie,
Chcesz li się zachować prawie,
Nie szafirem, nie rubinem,
Ale je ćci dobrym winem;
A stąd to będziesz miał w zysku,
Że coś dziś obłoków blisku,
To cię pijanymi rymy
Aż do nieba wprowadzimy.
Jan Kochanowski, Fraszki, Księgi trzecie. Wyd. 1584.
A jak zamek stał się własnością biskupów krakowskich? Legendę na ten temat przytacza Maciej Bogusz Stęczyński w Okolicach Galicji (1847). „...Mieszkał w tym zamku dziedzic Onego, a nazywał się P a l o c h; gdy się już zestarzał, a ciężką złożony chorobą, czuł śmierć zbliżającą się, opadły go jak liście z drzewa zimowym szronem sparzone wszystkie dawne nadzieje, żądze i myśli, i zapragnął widzieć raz jeszcze brata mieszkającego w Węgrzech. Godziny i dnie uchodziły unosząc z sobą ostatki sił chorego; brat nie przybywał, bo przybyć czy nie chciał, czy nie mógł. I chory urażony obojętnością rodzonego brata, podniósł się z łoża, kazał zawieść do Krakowa, i tam zajechał w gościnę godną jego wieku i słabości, do klasztoru. Nie mogąc ostatniej znaleźć pociechy w uczuciach rodzinnych szukał jej w uczuciach religijnych; co mu ziemia odmawiała, tego szukał w niebie; a umierając zapisał ów zamek rodzinny klasztorowi. A później biskup jakiś krakowski zwiedzając to miejsce tak sobie je upodobał, że wszedł w ugodę z klasztorem, i inną włość dał mu w zamianę, a sam stał się panem zamku i włości. Takim to sposobem wedle podania stała się Muszyna częścią dóbr należących do dawniejszego biskupstwa krakowskiego”.
— Maciej Bogusz Stęczyński, Okolice Galicji, Lwów 1847
Dojazd:
Wyjazd z Muszyny drogą 971 w kierunku Żegiestowa, Piwnicznej
Zwiedzanie:
Bez opłat – całą dobę
Literatura:
- Juliusz Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński - Warszawa 1993
- Widziane z muszyńskiego zamku … Muszyna 2010
- Przewodnik Okolice Krynicy – Bogdan Mościcki – Oficyna Wydawnicza „Rewasz” – Pruszków 1999
- Almanach Muszyny – wydawany od roku 1992, zawiera artykuły dotyczący zamku i jego mieszkańców.
