ZAMEK W LANCKORONIE

Na wydłużonym wzgórzu, w jego południowo-zachodniej części, na wyrównanej platformie o średnicy ok. 40 m znajdują się ruiny w postaci fundamentów wież oraz części murów tarczowych.

Zamek w Lanckoronie, który połowie XIV w. zbudował Kazimierz Wielki, stał na straży bezpieczeństwa granicy między Ziemią Krakowską a Księstwem Oświęcimskim. Granica ta wówczas przebiegała u stóp Lanckorońskiej Góry, na zachód od wzniesienia.

Dokumenty źródłowe nie pozwalają określić dokładnej daty budowy zamku, pierwsza wzmianka pochodzi z 1366 r., gdzie wymieniony jest burgrabia Orzeszko.

W późniejszym okresie zamek stanowił rezydencję starostów lanckorońskich i kilkakrotnie zmieniał właścicieli.

W XVI w. przeszedł w ręce Mikołaja Zebrzydowskiego – późniejszego marszałka wielkiego koronnego i wojewody krakowskiego, który przygotował tam tzw. rokosz Zebrzydowskiego, wzniecony w 1606 r. przeciwko Zygmuntowi III Wazie. Ten sam Zebrzydowski rozpoczął budowę Kalwarii na sąsiednim wzgórzu Żarek, inspirując się Kalwarią jerozolimską.

Zamek znajdował się w rękach Zebrzydowskich do XVIII w., kiedy to starostwo lanckorońskie przeszło na Czartoryskich, a następnie Wielopolskich. Ostatnim bowiem starostą lanckorońskim przed zajęciem zamku przez wojska austriackie 6 czerwca 1772 r. w wyniku I rozbioru Polski był hrabia Józef Wielopolski.

Okres konfederacji barskiej to najbardziej znana karta w dziejach zamku w Lanckoronie. W 1768 r. zamek zajęli konfederaci dowodzeni przez Maurycego Beniowskiego czyniąc z fortecy jeden z najważniejszych punktów wypadowych w Małopolsce. W listopadzie 1769 r. w okolicach zamku zwycięską potyczkę z wojskami rosyjskimi stoczył przywódca konfederatów Kazimierz Pułaski. 20 lutego 1771 r. doszło do starcia zwanego obroną Lanckorony, czyli ocalenie zamku od ataku korpusu rosyjskiego pod wodzą Aleksandra Suworowa. 21 maja 1771 r. natomiast rozegrała się bitwa pod Lanckoroną zakończona porażką konfederatów, jednak ostatecznie zamek nie przeszedł w ręce wojsk rosyjskich.

Władze Galicji początkowo zaadaptowały zamek lanckoroński jako więzienie dla przestępców kryminalnych. Później, po przeniesieniu więzienia do Wadowic, zamek został wysadzony w powietrze. W 1880 r. stała jeszcze ściana południowa i część zawalonej wieży wschodniej. Cztery lata później rozpoczęto rozbiórkę ruin.

Dojazd:

Z drogi krajowej 52 z Głogoczowa (Krakowa) w kierunku Kalwarii Zebrzydowskiej należy skręcić na południe do Lanckorony tuż przed miejscowością Brody.

Zwiedzanie:

Bez opłat – cała dobę

Literatura:

1. Juliusz Marszałek: katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński - Warszawa 1993
2. Wokół Kalwarii Zebrzydowskiej i Lanckorony – Julian Zinkow – 2000