TAŃCE GÓRALI BABIOGÓRSKICH - Juszczyn
W tańcach babiogórskich widać wpływy krakowskie i żywieckie. Przeważają polki i walce oraz tańce góralskie i pasterskie. Krokiem podstawowym w tańcach jest krok obyrtki. Tancerze tańczą żywiołowo i swobodnie, pokrzykując i przytupując.
czytaj więcej
1. Obyrtany
Metrum tańca: 2/4
Tempo: szybkie
Obyrtany pierwotnie tańczony był przez jedną parę. Współcześnie wykonuje go wiele par, które dołączają do wspólnego tańca. Rozpoczynając Obyrtanego tancerz ,,płaci” kapeli, następnie przywołuje partnerkę i śpiewa przyśpiewkę. Obyrtany tańczony jest ruchem wirowym – para krąży wokół wspólnej osi i przesuwa się jednocześnie po linii koła. Dziewczęta i kobiety tańczą Obyrtanego żywiołowo, ale są bardziej powściągliwe od tancerzy.
Po odśpiewaniu przyśpiewki tancerz rozpoczyna Obyrtanego ze swoją partnerką. Stopniowo muzyka przyśpiesza, a inni tancerze się dołączają.
Góral w tym tańcu nosi się dumnie i szanuje partnerkę. Oboje tańczą na lekko ugiętych kolanach, a tułów utrzymują w pionie.
Przyśpiewka:
Ej zagroj mi muzycko,
nie załuj ze mi basa,
my se zatańcujemy,
wesoło obyrtasa.
Na polanie stoi kosor,
a w nim owce be, be, be,
dejze Maryś wartko gymby,
bo cie kochoł nie byde.
Com Ci Jasiu obiecała
to Ci przeca dom, dom, dom,
malinecek, borówecek
jak po lesie uzbiyrom.
2. Siustany
Metrum tańca: 2/4
Tempo: szybkie
Siustany jest tańcem pojedynczej pary, figur zbiorowych w tym tańcu nie ma. Pary krążą w miejscu, bądź w prawo, lewo, w przód lub w tył, dowolnie przeplatając kolejność sposobu tańczenia. Przed każdą zmianą wykonują kroki akcentowane. Charakterystycznym krokiem Siustanego jest krok podstawowy, który jest wysunięciem w przód na zmianę prawej i lewej nogi. Mijanie się stóp odbywa się w czasie nieznacznego wzlotu, przy którym stopy nie traca kontaktu z podłogą.
Siustanego tańczy się ostrymi ruchami, w sposób żywiołowy. Taniec ten wymaga dużo wytrzymałości i dobrej kondycji.
Taniec rozpoczyna się, kiedy tancerz wychodzi ze swą partnerką na środek, woła do kapeli: ,,Siustanego!” i ustawia się naprzeciw dziewczyny. Inne pary idą w ślad za pierwszą[1].
Przyśpiewka:
Siustu, siustu, siust!
Siustu, siustu po tej ziemi,
Niek się trowka nie zieleni,
Jak się trowka zazieleni,
Posiustomy do jesieni.
Siustu, siustu po podłodze,
Nie zawadzoj noga nodze.
Noga nodze zawadziła,
Maryna się przewróciła.
Moje nózki som ze stali,
Chyba mi je diabli dali.
Moje nózki jak te igły,
Do tańca się ino migły.
Siustu, siustu, siust!
3. Pasterski
Metru tańca: 2/4
Tempo: żywe
Pasterski naśladuje zaganianie bydła i owiec do zagrody na pastwisku. Jego elementami są kopyrtki – przewroty przez głowę, przeskakiwanie przez kamienie, ognisko, strzelanie z bata. Towarzyszy temu lukanie, czyli przyśpiewki o tematyce pasterskiej.
Pasterski wykonywany jest głównie przez chłopców, którzy tańczą z palicami w rękach, czyli grubymi kijami, wykonywanymi z gałęzi samorodków. Dawniej wykonywało się go z ciupagami. Bywa jednak, że tańczony jest parami.
Tancerze ustawieni są na obwodzie koła. Chłopcy w czasie pasterskiego wykonują wiele figur popisowych, podobnie jak w hajduku. Demonstrują zręczność, siłę, zwinność i spryt. Palice przekładają z rąk do rąk, podając sobie na zmianę, czym inscenizują walkę.
Przyśpiewka:
Hej, bydełecko moje,
hej owiecki w pole!
Hej , paście mi się, paście,
a w kupie oboje.
Hej, kiedyk posoł owce,
wlozek se w jałowce.
Hej, jałowiec mnie dropoł,
jo wcale nie skokoł.
4. Hajduk (Taniec popisowy mężczyzn)
Metrum tańca: 2/4
Tempo: zmienne
Hajduk tańczony jest parami, ale to tancerz odgrywa w nim główną rolę – jest to taniec popisowy mężczyzn. Zobaczyć w nim można rozmaite kroki popisowe tancerzy, np.: skoki, uderzenia ręką o uniesioną nogę, głębokie przysiady, pełzanie w przysiadzie, ubijany.
Taniec prowadzony jest przez przewodnika, który podaje hasło do zmiany kroku tanecznego lub figury. Hajduk kończy się figurami zbiorowymi.
Dziewczyna w Hajduku tańczy nieśmiało i jest skromna, tancerz natomiast popisując się przed nią ukazuje zręczność, siłę i odwagę.
Hajduk miał ustaloną formę tańca. Pierwsza część tańczona była gromadnie, ale każda para tańczyła oddzielnie. Poza tym śpiewane były przyśpiewki. Druga część natomiast to popisy pojedynczych par. Na zakończenie tańca włączali się wszyscy – i starzy i młodzi. Każda para wirowała ostro wokół wspólnej osi, krokiem góralskim[2].
Przyśpiewka:
Ej chłopcy od buka,
Zatońcmy Hajduka
Niek nom muzycka zagro
Od łucha do łucha.
Hajdukujemy az pod powałe
Pokiela som, pokiela som
Kiyrpecki całe.
Kiej je zedrymy, kiej je zedrymy
To se boso jesce lepiyj
Potańcujymy.
Zdjęcia: archiwum MCK SOKÓŁ w Nowym Sączu, autor: Piotr Droździk.
