TAŃCE GÓRALI PIENIŃSKICH – Krościenko nad Dunajcem
Tańce górali pienińskich charakteryzuje żywiołowość i dynamizm. Tancerze ukazują swoja siłę i zwinność. Część tańców ma charakter zalotny i popisowy. Przed rozpoczęciem tańca bardzo często górale wykonują przyśpiewkę. Krokiem podstawowym w tańcach jest krok polki różnie wykonywanej oraz wiele obrotów, tzw. zwyrtań.
czytaj więcej
1. Obyrtany
Metrum tańca: 2/4
Tempo: dość żywe
Obyrtany jest tańcem jednej pary, dawniej nazywany był po prostu „tońcem”. Tancerze wykonują go przed obserwatorami. Przed rozpoczęciem tańca partner wprowadza partnerkę przed kapelę i śpiewa przyśpiewkę. Bywa, że dziewczyna mu odśpiewuje. Po zakończeniu tańca przez jedną parę, w taniec idzie następna. Tancerz znów staje przed kapelą i śpiewa przyśpiewkę – inną od poprzedniej, po czym przywołuje po imieniu swoją partnerkę i rozpoczynają wspólny taniec. Obyrtany trwa, dopóki tancerzom nie skończą się pomysły na przyśpiewki.
Poprzez wykonania tańca przez jedną parę, Obyrtany staje się tańcem popisowym, w którym każda para może zaprezentować swoje umiejętności. Polega, przede wszystkim na wykonywaniu obrotów – zwanych ,,zwyrtaniem” – każdej pary osobno[1].
Przyśpiewka:
Ej, skowroneczek śpiwo,
ej, na wysokim niebie,
a jo na skrzypeckaf,
ej, wygrywą dla ciebie.
Ej, na wiyrsycku stała,
ej, ładno się widziała,
jakiem przyseł ku nij,
jeden zombek miała.
2. Polka Śpiywano
Metrum tańca: 2/4
Tempo: szybkie
Polka Śpiywano swoją nazwę zawdzięcza przyśpiewkom, z którymi jest wykonywana. Treść przyśpiewek jest najczęściej improwizowana na zasadzie sytuacyjnego dowcipu. Polka tańczona jest przez dowolną liczbę par. Taniec zaczyna się ośpiewaniem przez tancerza do kapeli przyśpiewki i wywołaniem poszczególnych par, które krokiem polki wirują obrotami w prawo na jak najszerszy okrąg. Taniec trwa dopóki kapela gra melodię i dopóki tancerze mają siłę.
Przyśpiewka:
Zdarły mi się kiyrpce i na kiyrpcach łaty,
nie bede już chodziół do te świdrowaty.
3. Sztajerek
Metrum tańca: 3/4
Tempo: żywe
U górali pienińskich Sztajerek ma odrębną, charakterystyczną formę inscenizacji. Wykonywany jest przez jedna parę. Taniec ma charakter zalotny i polega na wzajemnym zwodzeniu się. Para cały taniec wykonuje oddzielnie, aż do finałowej części, w której tancerze chwytają się i w ujęciu okrągłym tańczą obroty. Na całym obszarze Pienin Sztajerek był tańcem, w którym starsi gazdowie popisywali się dawniej swoją sprawnością przed tancerkami[2]. Tempo i wielkość obrotów zależą od tańczącej pary. Sprawniejsi tancerze, młodsi, obracają się bardziej zamaszyście, mniej sprawni tańczą bardziej statecznie. Według dawnego zwyczaju zachowują zawsze ten sam kierunek obrotów i wirowania[3].
Sztajerek jest tańcem wykonywanym na całych stopach a poszczególne kroki są raczej przesunięciem nóg niż typowymi krokami.
Przyśpiewka:
Zagrojciez mi staje recka ładnego, ładnego.
Dostaniecie za to winka dobrego, dobrego.
[1] G. Dąbrowska, Tańcujże dobrze, WSiP, Warszawa 1991, s. 262.
[2] G. Dąbrowska, Taniec w polskiej tradycji. Leksykon, MUZA SA, Warszawa 2005/2006, s. 256.
[3] G. Dąbrowska, Tańcujże dobrze, WSiP, Warszawa 1991, s. 264.
Zdjęcia: archiwum MCK SOKÓŁ w Nowym Sączu, autor: Piotr Droździk.
