NOWY SĄCZ (kościół ewangelicki, ul. Pijarska)
Na Sądecczyźnie druga parafia ewangelicko-augsburska powstała w 1803 r. w Nowym Sączu. Na obiekt kultu przeznaczono XVIII-wieczny kościół pofranciszkański (dawną kaplicę Przemienienia Pańskiego), istniejący przy zlikwidowanym klasztorze.
czytaj więcej
Świątynię zakupiono w 1801 r. za 2200 florenów pochodzących ze składek sądeckich ewangelików. Pięć lat później do parafii należały już 122 rodziny z miasta i kilkunastu podsądeckich kolonii niemieckich. Kościół odnowiono, wyremontowane zabudowania poklasztorne przeznaczono na szkołę niemiecką oraz mieszkanie pastora. W dokumentach zachował się wykaz kolejnych proboszczów sądeckiej parafii. Dowiadujemy się, że Jan Filipek, Ślązak z pochodzenia, stojący na czele parafii do 1849 r. zmarł na cholerę, jego następca – Edward Bartelmus – przybył do Sącza ze Stadeł, z kolei jako dobry kaznodzieja słynął pastor Fryderyk Schädel, a znakomitym znawcą języka hebrajskiego był pochodzący ze Spiszu Jan Fryderyk Gretzmacher. Dzisiaj kościół przy ul. Pijarskiej należy do Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Przemienienia Pańskiego. Przy ul. Węgierskiej zachował się dawny cmentarz ewangelicki.
Koloniści józefińscy osiedlający się pod koniec XVIII w. w Nowym Sączu (Neu Sandez) zajmowali się rzemiosłem, rzadziej handlem. Często do miasta przeprowadzali się z podsudeckich koloni, ale byli wśród nich także osadnicy zwerbowani w Niemczech oraz przybysze z Węgier i Austrii.
