Szczawnica: kurort, kolonia artystów i miłośników folkloru czy turystyczna baza?

Choć wzmianki o Szczawnicy sięgają XV w., jeszcze w początkach XIX w. nikt nie słyszał o małej górskiej osadzie. Staje się o głośniejsza, gdy Józef Szalay tworzy tutaj kurort. Lata 30. XIX stulecia to ogromne zainteresowanie leczniczymi wodami i początki turystyki górskiej w Polsce. Szalay promuje uzdrowisko w prasie i organizuje atrakcyjne wycieczki dla wczasowiczów: do wąwozu Homole, do ruin zamku Kunegundy i na szczyt Korony, do Czorsztyna, a stamtąd tratwami przez Przełom Dunajca. Dużym powodzeniem cieszyły się też wycieczki w Tatry, co wpłynęło na popularność tego najwyższego pasma gór polskich. Szalay okazał się też zdolnym plastykiem, wydał Album Szczawnickie, zaopatrzony w 24 ryciny autora. Po śmierci Szalaya kurort, zmieniając właścicieli i zarządców, zaczyna podupadać. W 1909 r. został wykupiony przez hrabiego Adama Stadnickiego.

Przez cały ten czas ściągał wielu gości, wśród nich pisarzy (Konopnicka, Sienkiewicz, Wiktor), aktorów (Modrzejewska), artystów (Jan N. Głowacki). Słynne atelier fotograficzne prowadził Awit Szubert. Częstymi gośćmi bywali naukowcy: geologowie, etnografowie, przyrodnicy. W XX w. pojawiły się ciekawe, miejscowe osobowości twórcze, wśród nich piszący głównie gwarą Michał Słowik-Dzwon oraz portrecista i pejzażysta, zarazem ciekawy poeta, Jan Salamon.

Z inspiracji Jana Wiktora, a staraniem miejscowych górali, powstało też Muzeum Pienińskie, gromadzące zbiory historyczne i etnograficzne. Obecnie znajduje się ono przy Placu Dietla, a wkrótce ma zostać przeniesione do Szlachtowej.

Po latach upaństwowienia, w początkach XXI w., znaczna część dawnego uzdrowiska została odzyskana przez spadkobierców hrabiego Stadnickiego. Wiele dawnych budynków zostało dzięki temu odrestaurowanych i odbudowanych. W jednym z nich utworzono niewielkie muzeum uzdrowiska, w innym salę wystawową.

Od kilku lat koncertuje z sukcesami i nagrywa płyty Szczawnicki Chór Kameralny.

Dzisiejsza Szczawnica to również idealne miejsce do uprawiania sportów zimowych i turystyki górskiej.