Jaskinia Obłazowa – Nowa Biała

Jedną z najbardziej znanych polskich jaskiń występujących na terenie Karpat jest Jaskinia Obłazowa. Nie może ona imponować ani długością (ma zaledwie 10 m), ani głębokością, ale za to jej przeszłość może wywrzeć duże wrażenie. Znaleziska jakie tam odkryto, mają duże znaczenie w skali światowej.

Jaskinia, z geograficznego punktu widzenia, znajduje się na terenie kotliny orawsko-nowotarskiej, w miejscowości Nowa Biała. Teren, na którym znajduje się obiekt, podlega ochronie prawnej jako rezerwat Przełom Białki pod Krempachami.

Geologicznie Jaskinia Obłazowa znajduje się w obrębie Pienińskiego Pasa Skałkowego, na zboczach wyizolowanego wzgórza Obrazowa Skałka. Procesom krasowym uległy tutaj wapienie. Jeżeli przyjrzymy się dokładnie, z pewnością zauważymy, że są one podzielone na płyty o różnej grubości. Te płyty w geologii nazywane są ławicami. Ławice nie zalegają poziomo, lecz zapadają pod znacznym kątem ok. 60°. Dokładna obserwacja pozwoli stwierdzić, że mamy tutaj do czynienia z różnymi odmianami wapieni.

W geologii terenowej istnieje bardzo prosty sposób na to, żeby się przekonać czy obserwowane skały są wapieniami (albo przynajmniej zawierają pewną ilość węglanu wapnia). W tym celu niezbędny jest roztwór kwasu solnego (HCl). Jeżeli badaną skałę polejemy odrobiną tego preparatu i ona zacznie intensywnie burzyć, oznacza to, że zawiera znaczne ilości węglanu wapnia, a więc może być określona jako wapień. Inne minerały węglanowe, takie jak syderyt czy dolomit, również reagują z kwasem solnym, ale dopiero po podgrzaniu (w przypadku syderytu) lub po sproszkowaniu (dolomit).

Przeważająca część stropu jaskini zbudowana jest ze skały o zabarwieniu czerwonawym. Ta odmiana wapienia nazywana jest czerwonym wapieniem bulastym, inaczej: ammonitico rosso. Jest to ten sam wapień, z którego zbudowany był balkon w Veronie, pod którym Romeo wyczekiwał na swoją ukochaną Julię. Wapień ten możemy pooglądać jeszcze w wielu miejscach w Pieninach, Tatrach i Alpach.

Jaskinia Obłazowa swoją sławę zawdzięcza odkryciom archeologicznym. W 1985 r. grupa studentów wraz z prof. dr hab. Pawłem Valde-Nowakiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego z Krakowa wybrała się do rezerwatu w celu zbadania jaskini. Stanowiska archeologiczne w formie jaskiń mogą przynieść bardzo dużo informacji pod warunkiem, że pracują w nich odpowiedni ludzie. Ich wiedza nie może ograniczać się jedynie do archeologii i dlatego też w takich miejscach pracują zespoły interdyscyplinarne. W ciągu ponad dziesięcioletnich prac badawczych prof. Nowak zaangażował do badań archeologów, paleontologów, geologów i oczywiście liczne grono studentów. O tym, jak były przeprowadzone badania, niewątpliwie warto dowiedzieć się czegoś więcej. Informacji o etapach poszukiwań można poszukać w szczegółowej publikacji P. Valde-Nowaka pt. „Człowiek pierwotny w Jaskini Obłazowej”.

Najciekawsze przedmioty znalezione w tej jaskini to m. in.: paliczek kciuka człowieka neandertalskiego. Odkrycie to datuje się na 50 tysięcy lat. Jest to najstarszy fragment szkieletu ludzkiego, jaki dotychczas znaleziono w Polsce. Ze szczegółowych badań wynika, że jaskinia była zamieszkiwana kilkakrotnie. Potwierdzają to znaleziska datowane na około 40-36 tysięcy lat temu. Z tego okresu pochodzą m. in. kamienne ostrza i zgrzebła. Około 20 tysięcy lat temu jaskinia zamieszkiwana była prawdopodobnie przez górników wydobywających radiolaryty pienińskie. Z tego czasu pochodzą: dwa rogowe kliny z kości renifera (najstarsze narzędzia górnicze odnalezione w Polsce) i narzędzia krzemienne, w tym rdzeń wykonany z krzemienia czekoladowego, wydobywanego w Krzemionkach Opatowskich. Do tej pory nie jest wyjaśnione jak się tam znalazły. W jaskini znaleziono również liczne szczątki zwierząt: hieny jaskiniowej, nosorożca włochatego, lwa jaskiniowego i renifera. Mogą one świadczyć o zmianach klimatycznych, jakie miały miejsce. Znaleziono również ohrę – czerwony pigment hematytowy. Barwnik ten był wykorzystywany np. do wyprawiania skór czy podczas obrzędów pogrzebowych.

Najcenniejszym odkryciem jest jednak najstarszy na świecie bumerang. Jest on wykonany z ciosu mamuta i jest datowany na ok. 18 000 lat p.n.e.. Przedmiot ma około 70 cm długości, średnicę ok. 5 cm i grubość do 1, 5 cm. Podczas wydobycia został uszkodzony, jednak udało się znaleźć brakujące części, a następnie zrekonstruować (kopię można oglądać na wystawie przyrodniczej w Dyrekcji Pienińskiego Parku Narodowego). Wyglądem i parametrami przypomina on bumerang australijski typu Queensland, łukowych półksiężyców o płasko-wypukłym przekroju poprzecznym.

Najmłodsze znaleziska, można powiedzieć, że są prawie współczesne, bo pochodzą z przełomu XV i XVI wieku. Są to fragmenty naczyń, ołowiane ciężarki i bełt kuszy. Prawdopodobnie przedmioty te pozostawione były przez rybaków, którym grota służyła wówczas za schronienie.