Sanktuarium w Kobylance
Niewielka wieś Kobylanka leży w malowniczej kotlinie Beskidu Niskiego, w odległości 5 km na wschód od Gorlic. Jej nazwa pojawia się w dokumentach z około 1363 r., kiedy to właścicielami tych terenów (do roku 1611) była rodzina Gładyszów.
W momencie kiedy zaczyna się historia Kobylanki jako ośrodka pielgrzymkowego, jej właścicielami jest ród Wielopolskich (gospodarował tu do schyłku XVIIIw.). Jan Wielopolski (1630-1688) herbu Starykoń: poseł na sejm Rzeczypospolitej, kanclerz wielki koronny, starosta biecki, kasztelan wojnicki i na Pieskowej Skale posłował w latach 1680-1681 do Wiednia i Rzymu. W czasie osobistej audiencji u papieża Inocentego XI (1611-1689) otrzymał w darze obraz Jezusa Ukrzyżowanego, będący kopią wizerunku znajdującego się wówczas w Watykanie, wykonaną przez nieznanego malarza. Po powrocie do kraju J. Wielopolski umieścił obraz w kaplicy Kobylańskiego dworu. Od tej pory okoliczni mieszkańcy widywali nad nią niezwykłą jasność. Zjawisko to było szczególnie silne podczas nieszporów 7 grudnia 1681 r., odprawianych w wigilię uroczystości Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej. Po tym wydarzeniu J. Wielopolski w porozumieniu z władzami kościelnymi w Krakowie zadecydował o przeniesieniu obrazu z dworskiej kaplicy do kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela. Miało to miejsce w uroczystość Zesłania Ducha Świętego (Zielone Święta – data ruchoma) w 1682 r.
Obraz umieszczono w ołtarzu specjalnie zbudowanym na bocznej ścianie prezbiterium. W 1728 r. biskup krakowski Konstanty Felicjan Szaniawski ogłosił listem pasterskim obraz Pana Jezusa w Kobylance za słynący łaskami (po zapoznaniu się z dokumentami powołanej w tym celu komisji), a kościół podniósł do rangi sanktuarium. Wkrótce wizerunek przeniesiono do ołtarza głównego nowego kościoła, znajduje się tutaj do dzisiaj.
Pierwsza wzmianka o proboszczu i kościele w Kobylance pochodzi z 1495 r., wcześniej osada należała prawdopodobnie do parafii we wsi Dominikowice, lokowanej już w 1279 r. Pierwszy kościół w Kobylance był drewniany, a data jego budowy i konsekracji jest nieznana. Według legendy stał on podobno na wysepce wśród bagiennych łąk. Pewnego razu jakaś szlachetnie urodzona dama, jadąc do kościoła, zirytowana bagnistą drogą zaklęła: „Żeby ten kościół diabli wzięli”. Wtedy zapadł się on pod ziemię, ocalały jedynie drzwi, które wprawiono do nowego bożego przybytku.
W rzeczywistości prawdopodobnie na miejscu pierwotnego kościoła została wzniesiona druga z kolei, obecna świątynia. Ufundował ją Jan Wielopolski (wnuk J. Wielopolskiego, który przywiózł obraz z Rzymu). Kościół ten powstał w latach około 1720-1750. Z kolei w latach 1750-1777 kościół i przykościelny cmentarz otoczono murem. Znajdują się w nim stacje Drogi Krzyżowej oraz konfesjonały, a także kaplica z obrazem Matki Bożej Bolesnej i dzwonnica.
Kościół – sanktuarium zbudowany z kamienia i cegły w stylu późnobarokowym, jest skromny, jednonawowy. Posiada ołtarz główny, wykonany z czarnego marmuru sprowadzonego z Włoch, cztery ołtarze boczne oraz barokowe ambonę i chrzcielnicę.
Według tradycji obecność słynącego łaskami obrazu niejednokrotnie ratowała kościół i wieś przed zniszczeniami. Tak np. gdy w czasie konfederacji barskiej w 1769 r. (we wsi był obóz konfederatów) wojsko rosyjskie szukało tutejszej świątyni by ją, podobnie jak inne okoliczne kościoły, zrabować, za sprawą Cudownego Pana Jezusa żołnierze kręcili się w kółko po przykościelnym cmentarzu i nie dostrzegli sanktuarium. Ocalało też ono podczas słynnej bitwy gorlickiej w czasie I wojny światowej.
Od 1930 r. opiekę nad sanktuarium w Kobylance sprawuje Zgromadzenie Księży Misjonarzy Saletynów. Od prawie 300 lat odwiedzają je pielgrzymi, początkowo z okolic Lwowa, ze Śląska, Słowacji i Węgier, obecnie także z całej Polski. W każdy piątek przez cały rok odprawiana jest wieczorem Droga Krzyżowa. Główne uroczystości w Sanktuarium to Święto Podwyższenia Krzyża Świętego (14 września) i Uroczystość Zesłania Ducha Świętego.
