Praktyczne porady dla zwiedzających karpackie jaskinie

Kilka faktów na początek

Jaskinie, jako formacje geologiczne, podzielić możemy na dwa rodzaje: pierwotne – tworzące się równocześnie z rozwojem skały, w której występują (jaskinie wulkaniczne powstające w lawie, podwodne jaskinie w rafach koralowych) oraz wtórne – powstałe już po uformowaniu się skały w wyniku różnego typu procesów geologicznych i geomorfologicznych. Wśród tej grupy największą część stanowią jaskinie krasowe – powstają one w wyniku procesów krasowych, czyli chemicznego i mechanicznego oddziaływania wody na skały krasowiejące (skały wapienne, dolomity, gipsy). Innym typem są jaskinie powstałe w wyniku ruchów tektonicznych.

Pod względem przebiegu korytarzy wyróżniamy dwie grupy jaskiń: rozwinięte poziomo lub pionowo. Do pierwszej zaliczane są takie, w których korytarze przebiegają na jednym poziomie. W jaskiniach o rozwinięciu pionowym korytarze przebiegają na rożnych poziomach, mogą opadać lub wznosić się albo przechodzić w pionowe odcinki wiodące w dół (studnie) lub do góry (kominy). Z zasady jaskinie takie wymagają zastosowania sprzętu wspinaczkowego: lin do zjazdów i asekuracji oraz przyrządów do wychodzenia.

W jaskiniach spotykamy ciasne i niskie korytarze, których pokonanie wymaga czołgania się lub przeciskania przez szczeliny. Przechodzą one czasami w zwężenia, których pokonanie stwarza trudności. Miejsca te zwane są zaciskami.

Ze zwiedzaniem jaskiń wiążą się – u osób nieobytych z tego typu środowiskiem – kłopoty z orientacją. Dostępne plany pozwalają jeszcze przed zwiedzaniem poznać przebieg korytarzy, a posługiwanie się nimi we wnętrzu całkowicie wyklucza niespodzianki. Niesamowite opowieści o braku powietrza w jaskiniach, jakie możemy usłyszeć, są w zupełności bezpodstawne. Prawie w każdej jednootworowej jaskini możemy stwierdzić przepływ powietrza, mimo, że pozornie nie posiada ona szerszego kontaktu z powierzchnią.

Najdłuższa jaskinia na świecie to system Jaskini Mamuciej w USA mający prawie 600 km. W Polsce najdłuższą i zarazem najgłębszą jaskinią jest Jaskinia Wielka Śnieżna w Tatrach Zachodnich, mająca ponad 23 km długości i 824 m głębokości. Po słowackiej stronie najdłuższa jaskinia tatrzańska to Cień Księżyca, jej długość przekracza 30 km, głębokość 451 m, a otwór znajduje się w Tatrach Wysokich na zboczach Horwackiego Wierchu.

Ekwipunek grotołaza amatora

Wybierając się do jaskini, musimy pamiętać przede wszystkim o oświetleniu. Najlepszym rozwiązaniem jest latarka typu „czołówka” zakładana na głowę. Pozwala ona swobodnie poruszać się po jaskini zwłaszcza tam, gdzie trzeba sobie pomagać rękami przy pokonywaniu trudniejszych odcinków. Należy też zabrać ze sobą rezerwowe źródło oświetlenia – drugą „czołówkę” lub latarkę ręczną. Poruszanie się bez oświetlenia nawet w niewielkiej jaskini jest bardzo niebezpieczne, a czasem wręcz niemożliwe.

Kolejnym ważnym elementem jest kask chroniący głowę. Można używać specjalistycznych kasków jaskiniowych i wspinaczkowych, rowerowych lub używanych w przemyśle. Poza tym, że ochroni on nam głowę w przypadku uderzenia w strop jaskini, można na nim zamontować „czołówkę”.

Należy też pamiętać o odpowiednim ubraniu. Grotołazi używają specjalnych jednoczęściowych kombinezonów. Do zwiedzania obiektów przystosowanych do ruchu turystycznego wystarczy nam ubranie zapewniające komfort termiczny oraz chroniące nas przed otarciami zwłaszcza w jaskiniach, w których musimy poruszać się na kolanach.

Dobrze mieć też przy sobie rękawiczki.

Bezpieczne zwiedzanie

Pamiętaj! Pokonywanie jaskiń nieprzystosowanych do ruchu masowego może być niebezpieczne. Odwiedzanie jaskiń pionowych bez właściwego przygotowania sprzętowego i doświadczenia w jego używaniu może skończyć się poważnym wypadkiem, również śmiertelnym!

Planując wycieczkę do jaskini powinno się stosować kilka podstawowych zasad:

niezależnie od tego, czy naszym celem są obiekty większe czy też małe jaskinie – nie wolno udawać się do nich samotnie.informujemy kogoś o swoich planach – podajemy nazwę jaskini i miejscowość, w której się ona znajduje, podajemy planowaną godzinę powrotu.w miarę możliwości zaopatrujemy się w plan jaskini.nie wchodzimy w nieznane i nieopisane części jaskini nie mając odpowiedniego do tego przygotowania. Duże ryzyko stanowi wciskanie się w nieznane korytarze, szczególnie prowadzące ku dołowi. Nie należy nigdy przeceniać swoich możliwości, gdyż wycofanie może okazać się bardzo kłopotliwe, a niekiedy wręcz niemożliwe. Dlatego bezpieczniejsze jest pokonywanie takich fragmentów jaskini nogami w przód – metoda ta wprawdzie ogranicza bardzo pole widzenia, lecz pozwala na wycofanie się bez większych trudności.najpoważniejsze zagrożenia kryją w sobie jaskinie o rozwinięciu pionowym; szczególnie niebezpieczne są jaskinie rozwinięte wzdłuż pionowych, głębokich i wąskich szczelin, gdzie kolejne, coraz niższe poziomy tworzą półki i mosty z zaklinowanych bloków oraz rumoszu skalnego.przy pokonywaniu wszelkich pionowych elementów jaskini zawsze istnieje możliwość strącenia kamieni, dlatego należy stosować zasadę, wedle której reszta uczestników znajduje się poza zasięgiem spadających kamieni.w czasie zwiedzania jaskiń należy bezwzględnie przestrzegać zasad ochrony przyrody. Trzeba więc przypomnieć, że niedopuszczalne jest niszczenie szaty naciekowej, wyłamywanie nacieków, czy też umieszczanie na ścianach pamiątkowych inicjałów.należy pamiętać również, aby nie niepokoić nietoperzy zamieszkujących jaskinie. W okresie zimowym od listopada do kwietnia niektóre jaskinie są wyłączone z ruchu turystycznego.zwiedzając jaskinie położone na terenie parku narodowego, należy bezwzględnie przestrzegać przepisów danego parku. Na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego do ruchu turystycznego dopuszczone są jaskinie: Mylna, Mroźna, Obłazkowa, Raptawicka i Dziura. Informacje na temat pozostałych jaskiń można znaleźć na stronach TPN: http://www.tpn.pl/pl/zwiedzaj/taternictwo/news/111/Taternictwo-jaskiniowe
W Pienińskim Parku Narodowym zwiedzanie jaskiń jest zabronione: http://www.pieninypn.pl/?id=30297&location=f&msg=1&lang_id=PL

Jeśli chcesz więcej

Organizowanie wypraw do trudniejszych, pionowo rozwiniętych jaskiń wymaga użycia sprzętu wspinaczkowego. Do zjazdów stosuje się rolkowe przyrządy, wychodzenie po linie odbywa się przy użyciu różnego rodzaju przyrządów zaciskowych. Przy zjazdach i wychodzeniu stosuje się uprzęże o specjalnej konstrukcji, wykonane z nylonowej taśmy (inne niż do wspinaczki). Lekceważenie zasad bezpieczeństwa i zapuszczanie się do pionowych studni bez odpowiedniego przygotowania i sprzętu stanowi bardzo poważne zagrożenie zdrowia i życia uczestników takiej wycieczki. Umiejętności można nabyć pod okiem instruktora na odpowiednich kursach, na których uczy się technik jaskiniowych i alpinistycznych, asekuracji, autoratownictwa, udzielania pierwszej pomocy – zarówno latem, jak i zimą. W czasie kursu uczestnik bierze udział w przynajmniej 8 akcjach jaskiniowych, w tym minimum w 4 jaskiniach pionowych i minimum 3 w warunkach zimowych. Kursy prowadzone są wyłącznie przez szkoły i kluby zrzeszone w Polskim Związku Alpinizmu. Trwają one około roku. Więcej na ten temat na stronie WWW.pza.org.pl .