Łopuszna – dwór i chałupa

Mieszkańcy Łopusznej mówią, że jej nazwa pochodzi od rośliny „łopusyny” (tak nazywa się na Podtatrzu lepiężnik biały) porastającej niegdyś nadrzeczne kamieńce. Wieś zawsze związana była z przepływającą przez nią rzeką Dunajec. W przeszłości rzeką spławiano drewno, a jej doliną wiódł stary szlak komunikacyjny; tuż obok brodu stanął kościół, a w następnych wiekach nieopodal zbudowano dwór i karczmę.

Po raz pierwszy nazwa Łopuszna pojawia się w dokumencie z 1406 roku, w którym figuruje jako osiedle „Lopussno”. Była to rycerska wieś, często zmieniająca właścicieli. Na przełomie XVIII i XIX wieku stanowiła własność rodziny Lisickich. Z córką Romualda Lisickiego, konfederata barskiego i uczestnika powstania kościuszkowskiego, ożenił się w 1824 roku Leon Tetmajer (1800-1881), spokrewniony ze znanym malarzem Włodzimierzem Tetmajerem (1861-1923), uwiecznionym w dramacie pt. „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907), oraz z Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem (1865-1940), poetą - piewcą Tatr. Pod koniec XIX wieku majątek w Łopusznej przeszedł w ręce rodziny Lgockich, którzy gospodarowali tutaj do 1948 roku.

Zabytkowy dwór w Łopusznej stoi na niewielkim wzniesieniu, nieopodal kościoła, w bezpiecznej odległości od niesfornego Dunajca. Nierozerwalnie związany z dziejami Podhala i „odkrywaniem” jego kultury u schyłku XIX stulecia. W 1832 i 1872 roku gościł tu Seweryn Goszczyński (1801-1876), poeta doby romantyzmu, dramaturg, autor jedynego w swoim rodzaju dzieła pt. „Dziennik podróży do Tatrów”, od którego w kręgach XIX-wiecznych twórców zaczęła się fascynacja Tatrami, Podhalem i jego mieszkańcami.

Dwór pochodzi z 1790 roku i, jak pisał o nim wspomniany S. Goszczyński, jest to „dom drewniany w stylu rodzimym wszystkich naszych dworów szlacheckich”, a więc z bielonymi ścianami, gankiem od frontu i z łamanym dachem.

W 1978 roku zniszczony dwór przejęło od Skarbu Państwa Muzeum Tatrzańskie im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem. Obecnie można tu m.in. zwiedzać dworską kuchnię, w której zgromadzono ciekawe naczynia i sprzęty gospodarskie, a także wystawę poświęconą wsi Łopuszna, historii dworu i jego mieszkańcom.

Obok dworu znajdują się budynki gospodarcze, a za ogrodzeniem stoi góralska chałupa – dom Klamerusów. Przeniesiona w 1980 roku z innej części wsi, została zbudowana w 1887 roku, o czym informuje w izbie napis na sosrębie. Chałupę urządzono głównie eksponatami zakupionymi we wsi. Składa się ona z kilku dobrze wyposażonych pomieszczeń: sieni, kuchni, zwanej izbecką, "dużej izby" oraz pomieszczeń gospodarczych dobudowanych z tyłu domu: strychu i komory.